İMAM HUMEYNÎ
01 Ocak 1970
İran İslâm Cumhuriyeti lideri ve kurucusu, fakih ve arif İmam Humeynî, 24 Eylül 1902’de Humeyn şehrinde doğdu. Haziran 1989 yılında Tahran’ın kalp hastanesinde vefat etti.
Asıl adı Ruhullah soyadı Mustafavî olan, ancak Musevî-yi Humeynî olarak tanınan İmam Humeynî’nin babası, zamanın ulemasından sayılan Seyyid Mustafa idi. Beş aylık iken babasını kaybetti. Dönemin hükümetine bağlı feodal güçler tarafından şehid edilerek öldürülen babasının akrabaları, katilin kısas edilmesi için "Darul Hükümeye" Tahran’a gelerek bu konuda ısrarları sonucu katil kısas edilmiştir.
Çocukluk dönemini Ayetullah Hansarî’nin (Zubdetu’t-Tesanif’in yazarı) torunlarından olan annesi Hacer hanım ve halası Sahibe hanımın yanında geçirmiş, fakat onbeş yaşında iken hem annesini hem de halasını kaybetmiştir.
Çocukluk yıllarından itibaren dinî medreselerde temel dersleri (Arap dili ve edebiyatı, mantık, fıkıh ve usul) almaya başlamış ve Mirza Mahmut İftiharu’l-Ulema, Hac Mirza Necefî-yi Humeynî, Ayetullah Şeyh Ali Muhammed Burucerdî, Ayetullah Muhammed Gulpayganî ve Ayetullah Abbas Erakî gibi bölgenin büyük ulema ve hocalarından dersler alarak 1919 yılında Erak İlmiye Medresesine girdi. Burada birçok dersleri okuduktan sonra Kum İlmiye medresesine geçerek felsefe ve ahlak derslerini, Ayetullah Muhammed Şahabadî ve Seyyid Ebu’l-Hasan Hakîm Kazvinî ve Hac Mirza Cevad Ağa Melikî-yi Tebrizî’nin yanında okudu. Menkul fıkıh ve usul derslerini ise Ayetullah Abdulkerim Hairî-yi Yezdî, ve Ağa Mir Seyyid Ali Kaşanî’den aldı. Fıkıh ve usul derslerinde çok başarılı olarak kısa zamanda ictihad (Muctehidlik) derecesine ulaştı.
İmam Humeynî, Hicri 1339 yılında Ayetullah Abdulkerim Hairî’nin vefatından sonra artık kendisi felsefe, tehzibi nefs ve ahlak derslerinde Kum’un ünlü ulemasından biri olmuş; daha sonraları ise fıkıh ve usul derslerinin de ünlü hocaları arasında yer almıştır. O dönemde hükümet karşıtı olan şahsiyetlerle irtibat halinde olan İmam Humeynî, genç yaşına rağmen Şah Rıza Pehlevî rejimine karşı mücadele vermeye çalışıyordu. Ayetullah Hairî’den sonra Kum’un önde gelen ulemasından Ayetullah Burucerdi’ye bir süre güncel meseleler hususunda yardımcı olan İmam Humeynî, o büyük zatın da vefat etmesinin ardından, Kum Medresesi ve ilmî çevrelerde "Ayetullahi’l-Uzma" olarak tanındı.
1958’de Eyalet ve Vilayet Cemiyetlerinin kurulması ve Şah’ın "Altı maddelik tasarıları"nın ortaya konulmasıyla, Şah rejimi aleyhine şiddetli mücadelesini başlattı. 5 Haziran 1961’de meydana gelen kanlı olaylardan sonra rejim aleyhine yaptığı bir konuşma sonucu tutuklanarak Tahran’daki İşretâbâd askeri ceza evine konuldu.
Serbest kaldıktan bir yıl sonra, kapitülasyon tasarısı aleyhine yaptığı ateşli konuşmasının ardından tekrar tutuklandı. Ancak bu kez cezaevine değil, 4 Kasım 1965’te Türkiye’ye sürgüne gönderildi. Bir süre sonra İmam Humeynî, Türkiye’den Irak’a geçti ve bu, Irak’ın Necef kentinde talebe yetiştirmekle meşgul olacağı onbeş yıllık uzun bir sürgünün başlangıcıydı.
İmam’ın oğlu Seyyid Mustafa’nın Şah rejimi gizli istihbarat servisleri tarafından öldürülmesinin ardından İran’da karışıklıklar meydana geldi. Şah rejiminin aleyhine bir ayaklanma başlatıldı. İmam Humeynî’nin önderliği altında yürütülen bu hareketler sonucunda İrak’tan Fransa’nın Paris kentine geçti. 1 Şubat 1979’da Şah’ın İran’dan kaçmasının ardından İmam Humeynî onbeş yıllık bir sürgünün ardından büyük bir karşılama ile ve İran halkına bağımsızlık, özgürlük ve İslâm Cumhuriyetini hediye olarak getirerek İran’a geri döndü. Onun geri dönüşü devrimin gidişatını daha da hızlandırdı ve 11 Şubat 1979’da İmam Humeynî’nin başlattığı uzun mücadele zafere ulaştı ve halkın büyük desteği ile Şah rejimi tarihe karışarak yerine İran İslâm Cumhuriyeti rejimi kuruldu. İmam Humeynî İnkılabın zaferinden on yıl sonra, 4 Haziran 1989’da Tahran’da vefat etti.
İMAM KHUMEYNİ’NİN ESERLERİ
1- Sahur Duası Şerhi
2- "Re’su’l-Calût" Hadisinin Şerhine İmam’ın Haşiyesi
3- "Akıl ve Cehl Ordusu" Hadisinin Şerhi
4- "Fusûsu’l-Hikem"in Şerhine Haşiye
5- "Kırk Hadis" Şerhi
6- Namaz Âdâbı (Âdâbu’s-Salat)
7- "Esfar" (irfani eserler) Haşiyesi
8- Envaru’l-Hidaye fi’t-ta’lîgatu Ale’l-kifaye ( 2 cilt),
9- Risaletu’l-İstishab
10- Risaletu’l-İctihad ve’t-Taklid
11- Risale fi’t-Taleb ve’l-İrade
12- Risale fi’l-Kâ’ideti min Mulk
13- Kitabu’t-Tahâre (4 cilt)
14- Mekâsib-u Muharrame (2 cilt)
15- Risaletu Necati’l-İbad
16- Ayetullah El-Uzma Burucerdî’nin Fıkıh Dersleri
17- Hac Fetvaları
18- Kitabu’l-Bey’ (5 cilt)
19- Kitabu’l-Halel fi’s-Salat
20- Cihad-ı Ekber yada Nefse Karşı Mücadele
21- Fetvalar
22- İrfanî Mektuplar
23- "Re’su’l-Calût" Hadisinin Şerhi
24- "Fevaidu’r-Razaviyye" Şerhine Haşiye
25- Misbahu’l-Hidaye ile’l-Hilafe ve’l-Vilaye
26- "Misbahu’l-Uns"a Haşiye
27- Sırru’s-Salat (Salatu’l-Ârifîn ve Mi’racu’s-Salikîn)
28- Risaletu Likâu’llah
29- Keşfu’l-Esrar
30- Bedayiu’d-Durer fi Kâidetu Nefyi’d-Darar
31- Risaletu fi’t-Teâdul ve’t-Teracîh
32- Menahicu’l-Vusul ilâ İlmu’l-Usul (2 cilt)
33- Risaletu fi’t-Takiyye
34- Risale fi Ta’yîni’l-Fecr fi’l-Leyalî’l-Mukammere
35- Ta’lîka ale’l-Urvetu’l-Vuska
36- Ta’lîka alâ Vesiletu’n-Necat
37- Miras Risalesine Haşiye
38- Tevzihu’l-Mesail (İlmihal risalesi)
39- Tahriru’l-Vesile (2 cilt)
40- Takriratu Durus-i İmam Humeynî
41- İslâmî Hükümet yada Velayet-i Fakîh
42- Hamd Suresi Tefsiri
43- Şiir Dîvanı
44- Siyasî-İlahî Vasiyetname (son mesaj)
45- Sahife-i Nur (İmam’ın mesajları, konuşmaları, röportajları, mektup ve ahkâmı, 22 cilt)
