Mehmet Ebussuud Efendi
01 Ocak 1970
Mehmet Ebussuud Efendi (1490–23 Ağustos 1574[1]),"El-İmâdî" diye anılır[1], çünkü ailesi Musul civarındaki İmâdiyye'deydi[1][2], "Ebu s-Su'ud" veya "Hoca Çelebi"3, İslam dininde Hanefi mezhebinde Osmanlı Şeyhülislamı'dır. 30 Aralık 1491 tarihinde Çorum'un İskilip ilçesinde doğdu. İskilipli Şeyh Muhiddin Mehmed Efendi'nin oğludur (anne tarafından da Ali Kuşçu'nun torunudur.) [1].1530'larda İstanbul, Bursa ve Rumeli'de kadılıklarda bulundu. Rumeli Kazaskeriliği'nden sonra Sultan I. Süleyman devrinde 1545 tarihinde Şeyhülislamlığa getirdi. [3] Başarılı olduğu için ölümnden sonra II. Selim devrinde de görevini sürdürdü. Kıbrıs'ın fethi gibi olayların kabülünde önemli rol oynadı.[3]
Kanuni ve II. Selim devrindeki önemli kanun hareketlerinde bulundu. Kanuni Sultan Süleyman gibi çetin bir Padişah karşısında bile ‘Padişah emriyle nâ-meşrû’ olan nesne meşrû’ olmaz’ diyebilecek kadar ilim haysiyeti ve islam şerefiyle kemal bulmuş bir alimdir.Sadece Osmanlı topraklarında değil bütün islam coğrafyasında itibar sahibi ve eserleri günümüzde de kıymetini koruyan büyük bir islam alimidir.Çok önemli bir kişi olarak kabul edilmiştir.[3]Kanunnameler hazırlattı. II. Selim onun ölümüne çok özülmüşür, ki oğullarının ölümünden çok üzlüdğü kaydedilir.[3]
Önemli fetvalar hazırlayan Mehmed Ebussud, aynı zamanda bir şairdi. Bir çok alim yetişdirdiği için İlmiye sınıfı daha uzun bir müddet zayıflamadı.İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim adlı tefsiri yüzyıllardır alanında en önemli eserlerden biridir. 23 Ağustos 1574'de vefat eden Ebussud, özellikle batıniliği benimseyen mutasavvıflara karşı koydu.
Eserleri
Malumat olunan 22 adet önemli eseri ile çeşitli risaleleri vardır. Aşağıda bunlardan bazıları verilmiştir:
Tefsir
İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim (Arapça tefsir),
Maâk'dü t-tarrâffi evveli sureti'l-Feth minel-Keşşâf
Tefsirü sureti'I-Furtan
Tef sini sureti'I Müminin
Risale fi bahsi imâni'l-Firavn
Hukuk
Fetavayı Ebussuud Efendi,
Kanunname-i Ali Osmani (Kanuni devrine adını veren kanun)
Maruzaat (çeşitli fıkhî ve ameli hükümler),
Arâzî-yi Harâcıyye ve Oşriy-ye Hacında Kanun ve Fetvalar,
Risale fi vakfı'I-men kül ve'n-nufçûd,
Bidâatü'l-kadî li-ihtiyâcihi fil-müstakbel ve'l-mâzî,
Fe-tâvâ Kâtiblerine Tenbih,
el-Fetva'l müteallikti bı-beyânı'I-valftı'I-muteber e lı'l-hasad ve istihlâk) I-galat,
Gamezâtü I-melih fi evveli mebâhisi kasri'l-âmm mine't-Telvîh,
Sevâkjbii'l-enzâr fi evâılı Menârı'l-envâr,
Hasmü'l-hılâffi'l-mesh ale'l-htfaf,
Risale fi val^fi'I-arazî ve bazı âhkami'l-vakj,
Rishile fi tescili'I-evkaf Risale fi vakfı't-tâvahîn ale'I-arzı'l-mevkûfe li'l-gayr.
Öşür Hakkında Risale
Dil ve edebiyat
Calatüt-ı Ebussuud (Gala-tât-ı Avam),
el-Kasîdetü'l-mîmiyye,
el-Kasâidü'l-Arabiyye,
Ka-sîde fi nsai's-Sultân Süleyman,
Münşeat-ı Ebussuud.
Galatat (yanlış kullanılan kelimeler),
Kaside-i Mimiyye (Arapça şiir)
Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili’l-Menâr
Ğamazâtu’l-Melih
Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili Menâri’l-Envâr fi’l-Usûl
Akaid
Risale fi beyanı'I -kaza ve'l-kader
Tıp
Risale li-ecli'ttaûn
Duânâme-ı Ebussu-ûud (Duaname yalın bir dil il? yazılmış duar v? hadisler),
Risale fi ediyeti'l-me'sûre
Risale-i Mergûbe
Mecmua-ı Deavât,
