Barbaros Hayreddin Paşa ve Preveze Deniz Zaferi
Hilal ZEYBEKOĞLU 01 Ocak 1970
Şanlı tarihimiz sinesinde pek çok olay , pek çok değerli şahıs ve daha nice güzellikler barındırmaktadır. Bizlere düşen görev , tarihimizin sinesini sık sık aralayıp bu güzellikleri seyrederek onlardan ibret ve ders almaktır. Tarihimizin o engin ve asırları barındıran sinesinde yer alan güzelliklerden biri de Hızır Reis , namı diğer Barbaros Hayreddin Paşa ve altında onun kahramanlığıyla başarısının yattığı Preveze Deniz Savaşıdır. İsterseniz önce Barbaros Hayreddin Paşa'yı bir tanıyalım.
Barbaros Hayreddin Paşa'nın doğum tarihi kayıtlarda tam olarak belirtilmemiştir , lakin 1466 1476 yılları arasında çeşitli rivayetler vardır.Osmanlı tarihinin ünlü denizcilerindendir. Hayreddin Paşa, Akdeniz'de Osmanlı egemenliğini pekiştirmiş, ortak Avrupa donanmasını Preveze Deniz Savaşı'nda yenmiştir. Barbaros Hayreddin Paşa'nın asıl adı Hızır'dı (Hızır Reis). Ona Hayreddin adını, hizmetinde bulunduğu Kanuni Sultan Süleyman vermistir. Avrupalılar ise onu, sakalinin kizila çalmasi sebebiyle Barbarossa ya da Barbaros (kizil sakal) olarak adlandirmislardir.
Hayreddin Paşa, Eceovalı (Gelibolu) bir sipahinin oğludur. Genç yaşta kardeşleriyle birlikte deniz ticareti yaparken, Ege Denizi'nde Rodos Şövalyelerine tutsak düşmüş, serbest kaldıktan sonra da , yaşadığı olaydan dolayı tüccar yerine korsan olmaya karar vermiştir. Akdeniz kıyılarına akınlar düzenleyerek ganimetler elde etmiştir. Bundan sonra Cerbe Adası'nı üs olarak kullanan Hızır Reis ve ağabeyi Oruç Reis'in ünü bütün Akdeniz'e yayılmıştır.Bu ün Hızır reis'i Yavuz Sultan Selim döneminde Cezayir Beylerbeyliğine , Kanuni Sultan Süleyman zamanında ise Kaptan-ı Deryalığa , yani günümüz tabiriyle deniz kuvvetleri komutanlığına getirmiştir. Bundan sonra Hızır Reis'in adı , Kanuni'nin “sen bu din için hayırlısın” demesi üzerine Hayreddin olarak kalmıştır.
Barbaros Hayreddin Paşa, tarihe Preveze Deniz Savaşı olarak geçen savaşta müttefik Haçlı donanmasını yenilgiye uğratmıştır ve bu zafer Osmanlı Devleti'nin Akdeniz'deki egemenliğini pekiştirmiştir.. Ertesi yıl İstanbul'a dönen Barbaros Hayreddin Paşa, 4 Temmuz 1546 yılında vefat etmiştir. Ölümüne ebced hesabı ile “Mate Reisü'l-Bahr” yani “deniz reisi öldü” cümlesi tarih düşülmüştür (h:953) İstanbul'un Beşiktaş semtinde deniz kenarındaki türbesinde medfundur. Zat-ı Zülcelal rahmet eylesin.
Preveze Deniz Savaşı : Osmanlı Devleti Kanuni Sultan Süleyman zamanında en görkemli ve en ihtişamlı günlerini yaşarken, Osmanlı'nın Akdenizdeki egemenliğinde dolayı menfaati ve gücü zedelenen Almanya İmparatorluğu, İspanya Krallığı, Papalık ve Venedik hükümetleri, Müslüman Türkleri Akdeniz'den atmak için, Osmanlı Devletine karşı ittifak kurdular. Bunun üzerine Kanunî, 1537-38 kışında yeni bir donanma hazırlanmasını emretti Kaptan-ı deryâ Barbaros Hayreddin Paşa, dört elle hazırlıklara başladı ve işe sarıldı. Bu arada denizlerdeki Müslüman hakimiyetini ortadan kaldırmak için bir araya gelmiş olan müttefik Haçlı donanması, Korfu civarında toplanarak, Osmanlı donanmasını nasıl yeneceklerini tartışmaktaydılar.
Muharebe başlamadan önce Barbaros Hayreddin Paşa, bütün reisleri toplayıp, gemi, silâh ve sayıca fazla olan düşman donanmasının saf dışı edileceğini, galip gelindiği takdirde de Akdeniz'de mutlak bir Osmanlı hakimiyetinin tesis edileceğini ifade ederek onların maneviyatlarını yükseltti. Gemilere üçer top yerleştirip, hilâl şeklinde muharebe nizamına soktu.
Preveze açıklarında iki taraf donanması kendi savaş nizamları içinde birbirlerine yaklaşırken, cenuptan (güneyden) esen çok sert rüzgar, aleyhimize idi. Bu sebeple donanmamızın moralinin sarsıldığını gören Barbaros iki ayet yazdırıp gemisinin iki tarafına bıraktırmış ve az sonra rüzgarın dindiği görülmüştü. Katip Çelebi Barbaros'un bu davranışını şöyle anlatmaktadır: "...Derhal Paşayı gazi iki ayet yazıp gemisinin iki tarafına bırakdıkda, rüzgar sakin olup barçalar hareketten kaldı. Kıssadan hisse budur ki, serdar olan namdarlar yalnız esbab-ı cismaniyyeye itimad itmeyüp kaadir oldukları kadar esbab-ı ruhaniyyeye dahi riayet ve itibar eylemek lazımdır.
Barbaros Hayreddin Paşa , hatıratında savaş gecesindeki halet-i ruhiyesini şöyle arz eder : O gece, “Allah'ım İslamı kafirler üzerine kuvvetli kıl ! İslama nusret ihsan eyle !” diye tazarru ve niyaz eyledim. Böyle der ve seher vakti uykuyla uyanıklık arasında gördüğü bir rüyayı anlatır. Burada uzun uzun zikredemeyeceğimiz rüyasında kendisine fetih müjdelenmiştir. Barbaros Paşa hatıratında bu rüyadan “Sana hamd ve şükürler olsun Ya Rabbi “ diyerek uyandığını zikretmiştir.
Beklenen gerçekleşmiş ve 27 Eylül 1538 de başlayan bu savaşı Barbaros Hayreddin paşa komutasındaki Osmanlı deniz ordusu kazanmıştır. Peki Preveze Deniz Savaşının önemli sonuçları nedir ?
Öncelikle şunu belirtmemiz gerekir ki Preveze Zaferinden sonra Akdeniz, Türk gölü hâline geldi.. Her biri birer deniz kurdu olan Osmanlı leventlerine denizler dar gelip, okyanuslara açıldılar. Avrupa krallarının desteğindeki deniz korsanlığının önüne geçilip, deniz seyahati, ticareti ve sahildeki halkın emniyet ve huzuru saglandı. Kuzey Afrika'daki İslâm devletleri, Avrupa devletlerinin tecavüzlerinden korundu. Denizden hac yolu emniyet altına alınarak, hacılar, korsan taarruzundan emin olarak hac yaptılar.
Sevgili Tefekkür dergisi okuyucuları, kısacası bu savaş tıpkı bugün de olduğu gibi o günde gözü dönen ve büyük bir iştahla “menfaat , ille de menfaat”diye inleyen Avrupanın diline baltayı vurmuş ve onun menfaatine ulaşmasını engelleyerek İslama ve Müslüman dünyasına büyük bir hizmette bulunmuştur.
Barbaros Hayreddin Paşa ve bu şanlı savaşta şehit düşen aziz leventlerimizin ruhuna “el fatiha” diyor ve sizleri Baki olan Hüdaya emanet ediyorum. Saygı ve selamlarımla….
BİR FRANSIZ TARİHÇİSİNİN GÖZÜYLE PREVEZE SAVAŞI
Preveze Deniz zaferi(1541) deniz savaşları tarihinde önemli bir yer tutar. Andrea Doria komutasındaki gururlu Haçlı donanmasının Akdenizin dibini boyladığı bu savaşı, o zamanı yaşayan Fransız deniz tarihçisi Amiral Jurien Da La Gravieve şöyle anlatır: Barbaros Hayreddin uzun kumaşlar üzerine yazılmış Kur’an ayetlerini kendi kasırgasının bordalarına bağlattı. Bunun neticesinde bu kış mevsiminde esmekte olan rüzgar pek garip şekilde birdenbire durdu. Doria’nın ağır yelkenli gemilerini hareketsiz bıraktı. Türklerin süratli kadırgaları da bu gemilerin yanından geçerken top ateşi ile onları hırpaladı. Kalyonlarındaki savaşçı üstünlüğü Doria’ya bir fayda vermedi. Doğruca, gemilere rampa edilmeden sırf manevra ile deniz harbi kazanılması ilk defa olarak bu surette vuku buldu.”
“Denizde dağlar gibi akıp gidenler (gemiler) de O’nun (varlığının) delillerindendir. Dilerse O, rüzgârı durdurur da, onun (denizin) üstünde kalakalırlar. Elbette bunda çok sabreden, çok şükreden herkes için ibretler vardır. (Şura:32-33)
