Sadri Maksudi Arsal
01 Ocak 1970
Sadri Maksudi Arsal (d. 1879, ö. 1957) Türk-Tatar devlet adamı, hukuk profesörü, alim ve düşünür.
1917'de Ufa'da kurulan Milli İdare'nin ve parlamentosu Milli Meclis'in başkanı olmuştur. Bolşeviklerin Milli İdare'yi lağvetmelerinden sonra Batı Avrupa'ya geçmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında Mustafa Kemal Atatürk tarafından Türkiye'ye davet edilmiş ve çok hizmeti olmuştur. Türkiye’de Türkçülüğün temelini atanlar arasında ilk sıralardadır. Cumhuriyetin ilk hukuk fakültesinin kurucu hocalarındandır. Kızlarından Adile Ayda, 1932 yılında Türk Dışişleri'ne girmiş ilk kadın diplomattır. Türk Dil Kurumunun kurulmasında önemli katkıları olmuştur. Türk Dili İçin isimli eserine Atatürk önsöz yazmıştır. Bu eserden etkilenen Atatürk Türk Dil Kurumunun kurulması talimatını vermiştir.
Arsal, TBMM'de IV.Dönem Şebinkarahisar, III.Dönem Giresun ve IX.Dönem Ankara milletvekili olaral görev yapmıştır.
Ünlü Rus yazar Tolstoy, Sadri Maksudi'den "Akıllı Tatar Çocuğu" diye bahsetmiştir.
Biyografi
Sadreddin Nizamettinoviç Maksudov, günümüz Rusya Federasyonu içindeki özerk Tataristan cumhuriyetinin başkenti Kazan'ın dışındaki Taşşu köyünde doğmuştur. Babası köyün imamı Nizamettin Molla'dır. Köy okulundan sonra 1888'de Allâmiye Medresesi'ne gitti. Ağabeyi Ahmed Hadi (1868-1941) de aynı medresede okumuş, arkasından orada öğretmen olmuştu. Daha sonra ünlü bir pedagog ve Kazan'ın belli başlı Ceditçilerinden biri olacak Ahmed Hadi Maksudi, 1895 yılında bir yıllığına Bahçesaray'daki Zincirli Medrese'de ders vermeye giderken, kardeşini beraberinde götürdü. Sadreddin, bu kurumda öğretmenlik yapan İsmail Gaspıralı (1851-1914)'yla tanıştı ve onun fikirleriyle yakından karşılaştı. Dönüşünde Rus Öğretmen Mektebi'ne girerek hayatında devrim niteliğinde bir karar aldı. Bu kararı nedeniyle o zamanlar Türk cemaatince tenkit edildi. Öğretmen Mektebini bitirdikten sonra eğitimine İstanbul'da devam etmek istedi. Yolunun üzerinde bulunan Kırım'a geldiğinde İsmail Gaspıralı ile görüştü. İsmail Gaspıralı kendisini modern anlamda daha iyi eğitim alabileceği Paris'e gitmeye ikna etti. Yüksek öğrenimini Sorbon Üniversitesi'nde tamamladı.
Sadri Maksudi Arsal, Orenburg'da altın madeni işleten Rameev ailesinin kızı olan Kamile hanım ile evliydi, Adile ve Naile isminde iki kızları oldu. 1957 senesinde İstanbul'da vefat etmiştir. Kabri, İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı'ndadır.
Akademik kariyer
Bilim adamı-Akademisyen
Paris'teki bulunduğu dönemde Sorbonne Üniversitesinde Türklerin tarihi üzerine akademik çalışmalar yaptı. Ancak asıl 1924 yılında yeni Türk Cumhuriyeti'ne bir dizi konferanslar vermek için gittiğinde hayatında kökten bir değişim oldu. 1925 senesinde Türk Ocakları başkanı Hamdullah Suphi'den Gazi Hazretlerinin kendisini Türkiye'ye davet ettiğine dair bir mektup aldı. Rusya'da iken Sadrettin Nizamettinoviç Maksudov olan ismi, biraz değişerek ve Arsal soyadı eklenerek Sadri Maksudi Arsal oldu. Ordinaryus Profesör olan Arsal, Türkiye'de çok yönlü bir düşünür olarak hukuk, tarih, felsefe, dilbilim, sosyoloji ve hukuk tarihi gibi değişik sahalarda akademik çalışmalar yaparak bilim alanında Türkiye'nin ismini dünyaya duyurulmasına katkıda bulundu. Bir milli tarih şahsiyeti olarak kitaplarında, akademik çalışmalarında, gazete makalelerinde, üniversitede konferans ve derslerinde ve parlemento konuşmalarında fikirlerini yaymaya çalıştı.
Hukuk adamı
Paris Hukuk fakültesi mezunu Arsal, 1925 yılında Ankara Hukuk Fakültesi'nin kurucularındandır. Uzun yıllar bu fakültede sonra da İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde dersler verdi. Hukukun Umumi Esasları (1937), Hukuk Tarihi Dersleri (1938), Umumi Hukuk Tarihi (1941), Hukuk Felsefesi Tarihi (1946) ve Türk Tarihi ve Hukuk (1947) isimli eserleri Türkiye'de hukuk eğitiminin gelişimine önemli katkılar olarak anılır. Ancak Türkiye'deki kanuni çalışmalara asıl katkısı, bugün Türkiye'de hukuk alanında temel desr müfredatından olan Türk Hukuku Tarihi disiplininin kurmasıdır. Bu dersi müfredata alarak dünyada ilk defa vermiştir.
Bibliyografya
Kitaplar
Maksudi, S. (1898). Maişet, Kazan. İkinci baskı: 1914.
Maksudi, S. (1912). İngiltereye Seyahat, Kazan.
Maksudi, S. (1927). Hukuk Tarihi Dersleri, Ankara: Ankara Hukuk Fakultesi Yayınları.
Maksudi, S. (1928). Türk Hukuk Tarihi, Ankara: Ankara Hukuk Fakultesi Yayınları.
Maksudi, S. (1930). Türk Dili İçin, Ankara: Türk Ocakları Yayınları.
Maksudi, S. (1933). İskitler-Sakalar, Ankara: Türk Tarihinin Anahatları Serisi, No. 5.
Maksudi, S. (1934). Orta Asya Türk Devletler, Ankara: Türk Tarihinin Anahatları Serisi, II, No. 19.
Maksudi, S. (1937). Hukukun Umumi Esasları, Ankara: Ankara Hukuk Fakultesi Yayınları.
Maksudi, S. (1941). Umumi Hukuk Tarihi, Ankara: Ankara Hukuk Fakultesi Yayınları. İkinci baskı: 1944. Üçüncü baskı: 1948.
Maksudi, S. (1946). Hukuk Felsefesi, İstanbul: İstanbul Hukuk Fakültesi Talebe Cemiyet Yayınları.
Maksudi, S. (1947). Türk Tarihi Ve Hukuk, İstanbul: İstanbul Hukuk Fakültesi Yayınları.
Maksudi, S. (1955). Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları, İstanbul. İkinci baskı: 1975. Üçüncü baskı: 1979.
Maksudi, S. (1940). Teokratik Devlet ve Laik Devlet, İstanbul – İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Maksudi, S. (1940). İngliz Amme Hukukunun İnkişafı Safhaları, İstanbul – İstanbul Hukuk Fakültesi Yayınları.
Maksudi, S. (1945). Farabi’nin Hukuk Felsefesi, İstanbul – İstanbul Hukuk Fakültesi Yayınları.
Maksudi, S. (1947). Kutadgu-Bilig, İstanbul – İstanbul Hukuk Fakültesi Yayınları.
Makaleler
Maksudi, S. (1911). “Büyük milli Emeller”, Türk Yurdu, sayı 1, sahife 8.
Maksudi, S. (1911). “Büyük milli Emeller”, Türk Yurdu, sayı 2, sahife 33.
Maksudi, S. (1924). “S. Maksudof Çin tarihlerindeki Kuzey Uygurlarla Tokuz Oğuzları ayniliği hakkında bir bildiri okuyor”, Journal Asiatique, sahife 37.
Maksudi, S. (1924). “Çinlilerin ve Moğolların Hüvey-Hu’ları ve Orhon Türk yazıtlarındaki Tokuz Oğuzlar”, Journal Asiatique, sahife 141.
Maksudi, S. (1925). “Türk tarihinin telkinatı”, Türk Yurdu, cilt 1, sayı 4.
Maksudi, S. (1925). “Türk tarihinin telkinatı”, Türk Yurdu, sayı 14, sahife 377.
Maksudi, S. (1925). “Çinliler ile Moğolların Hüvey-Hu ve Uygurları ile Orhon Türk kitabelerindeki Oğuzların ayniyeti”, Türk Yurdu, sayı 7, sahife 27.
Maksudi, S. (1925). “Türk Birliği”, Türk Yurdu, sayı 11, sahife 396.
Maksudi, S. (1925). “Lisanların inkişaf ve tekâmülünde Akademilerin rolü”, Türk Yurdu, sayı 12, sahife 525.
Maksudi, S. (1925). “Çinlilerin Huvey-hu dedikleri halkın Orhon kitabelerindeki Oğuzların ayni olduğuna dair izahat”, Türk Yurdu, sayı 13, sahife 218.
Maksudi, S. (1914). “Emeller üstadı İsmail Gaspıralı”, Tercüman, sayı 2121.
Maksudi, S. (1925). “Ankara Hukuk Mektebinin tarihî ehemmiyeti”, Hakimiyet-i Milliye, 14 Eylül, sahife 3.
Maksudi, S. (1926). “Yeni Ankara”, Hakimiyet-i Milliye, 5 Mart, sahife 3.
Maksudi, S. (1929). “Güne bakan aşk peygamberi”, Hakimiyet-i Milliye, 29 Kasım, sahife 2.
Maksudi, S. (1925). “Lisanların tekâmül ve inkişafında Akademilerin rolü”, İkdam, 5 Ekim.
Maksudi, S. (1925). “Lisanların tekâmül ve inkişafında Akademilerin rolü”, İkdam, 6 Ekim.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 1”, Milliyet, 28 Eylül, sahife 4.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 2”, Milliyet, 29 Eylül, sahife 4.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 3”, Milliyet, 30 Eylül, sahife 4.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 4”, Milliyet, 2 Ekim, sahife 4.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 5”, Milliyet, 3 Ekim, sahife 4.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 6”, Milliyet, 4 Ekim, sahife 4.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 7”, Milliyet, 5 Ekim, sahife 4.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 8”, Milliyet, 6 Ekim, sahife 4.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 9”, Milliyet, 7 Ekim, sahife 4.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 10”, Milliyet, 9 Ekim, sahife 5.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 11”, Milliyet, 11 Ekim, sahife 5.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 12”, Milliyet, 13 Ekim, sahife 5.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 13”, Milliyet, 14 Ekim, sahife 5.
Maksudi, S. (1928). “Lisan ıslahı meselesi 10”, Milliyet, 9 Ekim, sahife 2.
Maksudi, S. (1929). “Ga nin en büyük eseri nedir?”, Milliyet, 9 Temmuz, sahife 2.
Maksudi, S. (1945). “Dünyada iki türlü telâkki karşı karşıya”, Tasvir, 21 Ekim.
Maksudi, S. (1945). “Demokrasi ve Hukuk”, Tasvir, 29 Ekim, sahife 2.
Maksudi, S. (1945). “Siyasî Partilerin ideolojileri”, Tasvir, 6 Aralık, sahife 2.
Maksudi, S. (1945). “Demokrasinin ilmî ve ruhî esasları”, Tasvir, 10 Aralık, sahife 2.
Maksudi, S. (1945). “Demokrasinin istinad ettiği ilmî ve felsefî esaslar”, Tasvir, 23 Aralık, sahife 2.
Maksudi, S. (1945). “Demokrasi ve Müsavat esası”, Tasvir, 30 Aralık, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Demokrasi ve Hürriyet”, Tasvir, 6 Ocak, sahife 2.
Maksudi, S. (1946). “Edebî Barış ve milletler birleşmesi”, Tasvir, 11 Ocak, sahife 2.
Maksudi, S. (1946). “Demokrasi ve Hürriyet”, Tasvir, 6 Ocak, sahife 2.
Maksudi, S. (1946). “Milli ideoloji ve yabancı ideolojiler”, Tasvir, 13 Ocak, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “İlim ve Hürriyet”, Tasvir, 17 Şubat, sahife 3-4.
Maksudi, S. (1946). “Kadim Yunan’da ilmî muhtariyet”, Tasvir, 24 Şubat, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Üniversite Muhtariyeti”, Tasvir, 3 Mart, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Üniversite Muhtariyetini zarurî kılan sebepler”, Tasvir, 10 Mart, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Müsbet ilimler ve felsefe”, Tasvir, 24 Mart, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Tarihte veto hakkının menfî rolü”, Tasvir, 31 Mart, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “İnsanların manevî hayatında gaye ve ideallerin rolü”, Tasvir, 7 Nisan, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Milletlerin hayatında fikir ve ideallerin rolü”, Tasvir, 14 Nisan, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Avrupa medeniyetinin istikbali”, Tasvir, 21 Nisan, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Medeniyet mahsulleri ve kültür kıymetleri zail olmaz”, Tasvir, 21 Nisan, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Demokratik seçim usulünün beş mühim esası”, Tasvir, 5 Mayıs, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Ruhî ve manevî hayatın zenginliği ve yaş”, Tasvir, 12 Mayıs, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Arap Birliği ve büyük Arap milletinin istikbali”, Tasvir, 19 Mayıs, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Amerika Birleşik Devletlerinde felsefî cereyanlar”, Tasvir, 26 Mayıs, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Milletlerin hayatında Yüksek Öğrenimin rolü ve Profesörler sınıfının dilekleri”, Tasvir, 2 Haziran, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Atomun felsefî tarihi”, Tasvir, 9 Haziran, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “İngilterede Demokrasinin ruhu ve tarihî temelleri ”, Tasvir, 16 Haziran, sahife 3.
Maksudi, S. (1946). “Beşerî camiaların hayatında propagandaların rol ve kudreti”, Tasvir, 30 Haziran, sahife 3.
Maksudi, S. (1948). “Medenî milletlerde ilim dili yaratma tarihine bakış”, Cumhuriyet, 5 Ekim, sahife 2.
Maksudi, S. (1948). “İlmî usullerle yaratılmış Türkçe ve müstakil bir ilim dili lâzımdır”, Cumhuriyet, 19 Ekim, sahife 2.
Maksudi, S. (1948). “Dil ıslahı ve Dil Kurumu”, Cumhuriyet, 23 Ekim, sahife 2.
Maksudi, S. (1950). “Demokrasinin kapısı önündeyiz”, Cumhuriyet, 2 Mayıs, sahife 2.
