ABDÜLHAK ADNAN ADIVAR
01 Ocak 1970
(1882-1955) Çeşitli devlet hizmetlerinde bulunan ilim ve fikir adamı.
Soyu, XVI-XVII. yüzyılın tanınmış mutasavvıflarından Aziz Mahmud Hüdâyi’ye kadar uzanır. Babası Mektûbîzâde Ahmed Bahâî Efendi de dahil, ailenin hemen bütün fertleri ilmiye sınıfındandır. Abdülhak Adnan, babasının Gelibolu sancağı nâibliği sırasında orada doğ¬du. Liseyi Dersaadet Mekteb-i İdâdîsi'nde, yüksek tahsilini ise Tıbbiye Mülkiyesi'nde tamamladı (1905). Devrin ida¬resini beğenmeyerek Almanya'ya kaçtı; orada tanınmış profesörlerden Friedrich Krausun Önce öğrencisi, sonra asistanı oldu.
Meşrutiyetin ilânından sonra 1909'da Türkiye'ye döndü. Önce Tıp Fakülte¬si seririyat (klinik) şefliğinde, sonra da müdürlüğünde bulundu. Trablus Harbi'nde Hilâliahmer (Kızılay) Cemiyeti'nin müfettişi olarak savaş alanında vazife yaptı. Geriye dönünce Hilâliahmer'in ge¬nel sekreterliğine getirildi, I. Dünya Harbi'nden önce Sıhhiye umum müdürü, sonra yedek binbaşı rütbesiyle Sahra Sıhhiye umum müdür muavinliğinde bulundu. 1917'de Halide Edip ile evlen¬di. Mütareke'nin ilânını müteakip İstan¬bul mebusu seçildi; fakat şehrin İtilâf devletlerince işgali üzerine eşi Halide Edip'le birlikte Anadolu'ya geçerek Millî Mücadele'ye fiilen katıldı (1920). Birinci Büyük Millet Meclisi hükümetinde Sıh¬hiye vekili, daha sonra meclis ikinci rel¬si oldu. Büyük Zafer'den sonra, Harici¬ye Vekâleti murahhası olarak İstanbul'a gönderildi. 1924'te Terakkiperver Cum¬huriyet Fırkasfnın kurucuları arasında yer aldı. Bazı siyasî sebepler yüzünden. 1925'de eşi ile birlikte Avrupa'ya gitti. Bir müddet İngiltere'de, daha sonra Fransa'da kaldı. 1929'dan 1939'a kadar Paris'te Ecole des Langues Orientales Vivantes'da hocalık yaptı. Orada ilim ta¬rihi araştırmalarına kendini veren Adıvar'ın bu sahadaki ilk eseri La Science chez les Turc Ottomans, Paris'te basıl¬dı (1939). Aynı yıl İstanbul'a döndü ve Maarif Vekâleti tarafından tercümesine karar verilen İslâm Ansiklopedisi yazı heyetinin başkanlığına getirildi (19401. Başlangıçta sadece tercümesi düşünü¬len bu eser, onun gayretleriyle giderek büyük ölçüde telif bir ansiklopedi hali¬ne gelmiştir.
Adıvar bu arada, Paris'te neşredilen Fransızca kitabının genişletilmiş baskısı olan Osmanlı Türklerinde İlim (1940) ile Tarih Boyunca İlim ve Dini (1944) yayımladı. 1946'da Demokrat Parti İs¬tanbul listesinden bir dönem bağımsız milletvekili seçildi. İlmî ve siyasî faali¬yetleri yanında bazı gazetelerde fikrî mahiyette çeşitli makaleler de yayımla¬dı. Bunların bir kısmını Bilgi Cumhuri¬yeti Haberleri (1945), Dur Düşün (1950), Hakikat Peşinde Emeklemeler (1954) adlarıyla kitap haline getirdi. Faust'a Dair Bir Tahlil Tecrübesi (1939) ile İs¬lâm Ansiklopedisi ve Tarih Dergisi'ndeki makaleleri kayda değer diğer ça¬lışmalarını teşkil eder. 1 Temmuz 1955'te İstanbul'da öldü; mezarı Merkezefendi Kabristanı'ndadır.
