AHMED REMZİ AKYÜREK (AHMED REMZİ DEDE)
01 Ocak 1970
(1872-1944) Son devir mutasavvıf şairlerinden, Üsküdar Mevlevîhanesi'nin son şeyhi.
Mevlânâ Dergâhı poştnişini Said Hemdem Çelebi'nin mürşidi Seyyid Süleyman Türâb sülâlesinden gelen Kayseri Mevlevîhanesi şeyhi Süleyman Atâullah Efendinin oğludur. Kayseri Mevlevîhanesi'nde dünyaya geldi. Sıbyan mekte¬bini ve rüşdiyeyi bitirdikten sonra, baş¬ta babası olmak üzere, eniştesi Güncizâde Nuh Necati Efendi'den, Müridzâde Ali Efendi'den ve Hisarcıklızâde şair Salim Efendi ile şair Sami Efendi'den Arapça, Farsça ve edebiyat dersleri aldı. 1892'de İstanbul'a gitti. Divân-ı Muhâsebât'ta çalışırken Yenikapı Mevlevîha-nesi şeyhi Celâleddin Efendiye intisap ederek semâ çıkarttı. Bir yıl sonra Kayseriye dönünce Nâzım Paşa'nın aracılığıyla Kayseri İdadisi ahlâk ve ulûm-ı dî-niyye hocalığına tayin edildi. Bir taraftan da çeşitli medreselerde Farsça. Pend-i 'Attâr, Gülistan, Bostan, 'Arûz-ı Cami ve Mesnevi okuttu.
II. Meşrutiyetin İlânından sonra gittiği Konya'da Abdülhalim Çelebi'nin emriyle Çelebizâdelere Mesnevi okuttu. Daha sonra Kütahya Ergüniye Mevlevîhanesi'ne şeyh vekili olarak gönderildi. 1909’da Kastamonu Mevlevîhanesi'ne şeyh oldu. 1913'te Halep Mevlevihanesi postnişin-liğine tayin edildi. I. Dünya Savaşı başlayınca, İstanbul'dan Filistin cephesine hareket eden Mevlevî taburuna katıla¬rak taburun başında önce Şam'a, daha sonra Medine'ye gitti. Şam'da kaldığı süre içinde Emeviyye Camii'nde Mesne¬vi okuttu. 1919'da Halep'in işgali üzeri¬ne İstanbul'a döndü ve Üsküdar Mevlevihanesi'ne şeyh tayin edildi. Aynı zaman¬da Üsküdar'daki Sultan Mustafa Camii ile Beyazıt Camii'nde Mesnevi okutan Remzi Dede. Meclis-i Meşâyih âzalığı, Medresetü' Lirşâd'da tasavvuf müder¬risliği. Üsküdar müfettişliği idaresindeki tekkelere ait işlerle ilgili mecliste de âza-lık yaptı. 2 Eylül 1925'te tekkelerin ka¬patılması üzerine Üsküdar Selim Ağa Kü¬tüphanesi başmemurluğuna tayin edil¬di. Burada on seneden fazla bir süre ki¬tapları tasnif ve tanzim ederek fihristle¬rini çıkardı, 1 Şubat 1937'de istifa ede¬rek Ankara'ya gitti. Ankara'da da bir sü¬re Eski Eserler Kütüphanesi'nde müşavir olarak çalıştı. 6 Kasım 1944te Kayseri'de vefat etti; cenazesi Seyyid Burhâneddin Tirmizînin türbesine defnedildi.
Hazîne-i Fünûn (1893-1895), Mahfel (1922), Tarih ve Edebiyat (1922) gibi devrin bazı edebî mecmualarında aruz ve hece vezni ile dinî ve tasavvufî şiirler de yayımlayan Ahmed Remzi Dede, di¬van şiiri geleneği içinde yetişmiş Mevle¬vî şairlerin son temsilcilerindendir. Baş¬ta Mevlevîlik olmak üzere tasavvufla il¬gili pek çok risale telif ve tercüme et¬miş, ayrıca Arapça ve Farsça şiirler yaz¬mıştır. Son devir müelliflerinden Hüseyin Vassâfin Ahmed Remzi Dede hakkında Remzinâme adlı yayımlanmamış biyografik mahiyette bir eseri vardır.
Eserleri
1) Manzum Kavdid-i Fârisî.
2) Tuhfetü's-sâimîn. Sul¬tan Veled'in oruç hakkında otuz beyitlik kasidesinin şerhidir.
3) Âyîne-i Seyyid-i Sırdan. Seyyid Burhâneddin Muhakkık-ı Tirmizrnin manzum menâkıbıdır. Terkibibend şeklinde yazı¬lan eser on üç bendden meydana gelmiştir.
4) Mir'ât-ı Zeynelâbidîn. Kayseri'de medfun mutasav¬vıflardan Zeynelâdidin’in (ö. 817/1414) müseddes biçiminde yazılmış on bendden meydana gelen manzum menâkıbıdır.
5) Bir Günlük Kara¬man Seyahatnamesi. Seksen beyitlik bir manzumedir.
6) Bergüzâr. Remzi Dede'nin, şiirlerinin bir kıs¬mını topladığı mecmuadır. Basılmış nüs¬hanın içinde Ayîne-i Seyyid-i Sırdan ile Mir'ât-ı Zeynelâbidin de bulunmaktadır.
7) Târihçe-i Aktöb. Mevlânâ'dan başlayarak Konya'daki Mevlevi dergâhında postnişin olan çe¬lebilerin doğum, ölüm ve şeyhlik maka¬mına geçiş tarihlerini bildiren seksen dört beyitlik bir manzumedir. Nesib De-de'nin Mevlânâ, Sultan Veled ve Ulu Arif Çelebi'nin doğum ve ölüm tarihlerini yazdığı yirmi bir beyitlik manzumesi¬ne zeyil olarak kaleme alınmıştır.
8) Münâcât-ı Hazret-i Mevlânâ. Meşhevideki dua ile ilgili beyitlerin bir araya getirilmesinden meydana gelmektedir.
9) Gülzâi-ı Aşk. İranlı mutasavvıf şair Vâhidî'nin Gül ü Bülbül adlı manzum-mensur eserinin tercümesidir (İstanbul 1337).
10) Rehnümâyı Ma'rifet. Ebû Sabit Muhammed b. Abdülmelik et-Tûsî ed-Deyleminin tasavvufa ait Arapça risalesinin tercü¬mesidir.
11) Tuhfe-i Rem¬zi. Tuhfe-i Şahidi ve Tuhfe-i Vehbi tar¬zında, Farsça'yı kolayca öğretmek için hazırlanmış manzum bir sözlüktür.
12) Fihrist-i Hûb. Tuhfe-i Vehbî ile bunun Hayâtı tarafından ya¬pılan şerhindeki kelimeleri kolayca bul¬mak için yapılmış bir fihristtir. Tuhfe-i Vehbi'nin son baskılarından birinin ba¬şında yayımlanmıştır.
13) Valûb-ı Mergûb. Nuhbe-i Vehbî ile Hayât şerhinde¬ki Farsça kelimeleri kolayca bulabilmek için düzenlenmiş bir fihristtir. Nuhbe-i Vehbî'nin son baskılarından birinin başında yayımlanmıştır.
14) Miftâhü'1-kütüb ve Esâmî-i Müellifin Fihristi. Bur¬salı Mehmed Tâhir'in Osmanlı Müellifleri'nin kitap ve müellif adına göre yapılmış fihristidir.
15) Zaviye-i Fukara. Trabzonlu Köseç Ahmed Dede'nin er-Risâletü'l-behivye fi tarîkati'l-Mevleviyye adlı Arapça eserinin tercümesidir.
16) en-Nüzhetü'ş-şâfiye li tercemeti's-Suhbeti's-safiye. Trabzon¬lu Köseç Ahmed Dede'nin er-Risâletü'l-behiyye fi tarikati'l-Mevleviyye adlı Arapça eserine Şeyh Galib'in yine Arap¬ça olarak yazdığı haşiyenin tercümesi¬dir. 26 Nisan 1942'de tamamlanan bu eser de İbrahim Kutluk tarafından yayımlanmıştır.
17) Mahbûbü'l-ahibbe. Sizin Mahmud Hüdâyrnin Habbetü'l-mahabbe adlı Arapça risalesinin tercümesidir. [808] Ahmed Remzi Dedenin yayımlanan bu eserlerinden başka Kayseri Şâirleri (bu kitap kayıptır) adlı biyografik bir ese¬riyle Lübb-i Fazilet [809], Sadred-dîn-i Konevî veya Şeyh Nâsırüddin Mahmud'un Tebşıratü'l-mübtedî ve tezkiretü'l-müntehi adlı eserinin Tekmile-tü'ttarika ve tarifeta'l-hadîka adıyla yaptığı tercümesi ve Farsça bir dîvançesi vardır.
