FAHREDDİN-İ ACEMÎ
01 Ocak 1970
(ö. 865/1460-61 [?]) İlk Osmanlı şeyhülislâmlarından.
Hayatının ilk devreleri hakkında kay¬naklarda bilgi yoktur. İlk tahsilini İran'da yaptığı ve Seyyid Şerîf el-Cürcânînin yanında yetiştiği belirtilir. Osmanlı ülke¬sine gelişinin Çelebi Mehmed dönemin¬de 820'li (1417) yılların başlarında olduğu sanılmaktadır. Bursa'da kendisi gibi İran'dan gelen Burhâneddin Haydar Herevî'den hadis okuyup İcazet aldı ve Mol¬la Şemseddin Fenârî'nin oğlu Mehmed Sah'ın hizmetine girerek Sultaniye Medresesi'nde onun muîdi oldu. Bazı medreselerde müderrislik yaptıktan sonra 834'te (1430-31) II. Murad tarafından günlük 30 akçe ile başşehir Edirne'ye müftü (müftilenâm, şeyhülislâm) tayin edildi. Görevi sırasında kanaatkar bir hayat sürerek padişahın yevmiyesini arttırmak istemesine dahi karşı çıktı ve aldığı paranın kendisine yettiğini, ihtiyaç fazlası paranın helâl olmayacağını söyleyerek onun takdirini kazandı.
Fâtih Sultan Mehmed zamanında da müftülük görevine devam eden Fahreddîn-i Acemî, padişahı etkileri altına alan Hurûfîler'in bertaraf edilmesinde önemli rol oynadı. Fazlullah-ı Hurûfî taraftarlarının fikirlerine iltifat etmesinden ve bunların saraya kadar girmelerinden endişeye kapılan Veziriazam Mahmud Paşa durumdan onu haberdar ederek fikirlerini dinleyip çürütmesi için bir plan tertip etti. Fazlullah-ı Hurûfî taraftarlarını konağına davet edip salonun bir köşesine gizlediği Fahreddîn-i Acemî'nin Hurûfiler'in fikirlerini bizzat dinlemesini sağladı. Yemek sırasında sapık fikirlerini ortaya koyan Hurûfüer'i dinleyen müftü saklandığı yerden çıkarak onların fikirlerini çürüttü. Hatta Hurûfîler'i saraya kadar takip ederek Fâtih'in huzurunda bir kere daha sert bir şekilde azarladı. Sonra da Edirne'de Üç Şerefeli Cami'de münazaraya davet etti. Halk huzurunda yapılan münazarada bunların sapıklıklarını ve dinsizliklerini ortaya koyarak yakılmak suretiyle idamlarına fetva verdi ve bu hüküm hemen infaz edildi.
Otuz yıldan fazla bir süre müftülük makamında bulunan Fahreddîn-i Acemî ulemâdan olan babasından Şahîh-i Bu-hârî'yi nakil ve rivayete icazetli idi. Pek çok âlim kendisinden hadis dersleri al¬mıştı. Mecdî'ye göre Hayreddin Halil b. Kasım ondan ders gördüğü gibi Alâed-din Arabî Edirne Dârülhadisi'nde iken onun muîdi olmuş, Taşköprizâde'nin ba¬bası Hocazâde yine ondan icazet almış¬tı. Edirne'de vefat ettiği anlaşılan Fah¬reddîn-i Acemrnin ölüm tarihi kesin ola¬rak bilinmemektedir. Taşköprizâde ve Mecdî biyografisinden bahsederken ve¬fat tarihini vermezler. Ancak Mecdî'nin 870'te (1465-66) onun yerine Molla Ab-dülkerim'in müftü tayin edildiğini belirt-mesi[613] vefat ta¬rihinin 870'e doğru olduğunu düşündür¬mektedir. Müstakimzâde, Rifat Efendi ve onlardan naklen İ. Hami Danişmend ise bu tarihi 86S (1460-61) olarak gös¬terirler. Babinger'in verdiği 4 Cemâziyelâhir 873[614] tarihi[615] herhangi bîr kaynağa da¬yanmamaktadır. Mezarının Dârülhadis Camii mihrabı önünde olduğu belirtilir. Edirne'de Üç Şerefeli Cami'nin yanında Horozlu ve Şeceriye Medresesi denilen bir medresesi vardır. Saraçhane'de Horozlu Yokuşu'ndaki bu medrese daha sonra yıkılmış ve yerine 1295'te (1878) Vali Kadri Paşa tarafından ıslahhane yaptırılmış, ardından da bir sanayi mektebi inşa edilmiştir.
