Ali Himmet BERKİ
01 Ocak 1970
(1882-1976) İslâm, Osmanlı ve Türk medenî hukuku sahalarındaki çalışmalarıyla tanınan Cumhuriyet dönemi hukukçularından.
Demircizâde kadı Osman Efendi'nin oğlu olup 17 Ocak 1882'de babasının ka¬dılık yaptığı Elbistan'da doğdu. Resmî belgelerde doğum tarihi hicrî 1301 (1884) olarak belirtilmekteyse de Berki kendi doğum tarihi olarak hicrî 1299 yılını ver¬mektedir[111]. Aslen Akseki'nin Unulla köyündendir. İlk Öğrenimini köyünde ve İbradi Rüşdiye-si'nde yaptı. Daha sonra İstanbul'a gitti ve Tokatlı Mehmed Şâkir Hoca'dan ders okuyarak icazet aldı (1909) Ayrıca Med-resetü'l-kudât'ı 26 Ağustos 1909'da bi¬rincilikle bitirdi. İlk olarak Meşîhat-ı İs-lâmiyye Dairesi Fetvananesi'nde İ'iâmat Odası kâtipliğine (1909), kısa bir süre son¬ra yine İ'iâmat Odası memur yardımcılı¬ğına, 18 Eylül 1911 'de de müsevvidliğe tayin edildi. Ali Himmet 1913'te ilâve bir memuriyet olarak Medresetü'l-kudâfın ahkâmü'l-arâzî hocalığına getirildi. Bu arada hocası Mehmed Şâkir Efendi'nin kızı Ayşe Hanım'la evlendi. 1914'te To¬kat, 1915'te Amasya, 6 yıl sonra tekrar Tokat ve 1922'de de Ankara merkez ka¬dılığına tayin edildi. Bu vazifeden istifası üzerine Şer'iyye ve Evkaf Vekâleti Hey'et-i İftâiyye üyeliğine getirildi. 1340'ta (1921-22) İstanbul Üçüncü Asliye Mahkemesi'-ne, bir müddet sonra da İstanbul Asliye Mahkemeleri birinci reisliğine tayin edil¬di. Bir yıl sonra o zaman Eskişehir'de bulunan Temyiz Mahkemesi'ne üye ve ardından da İkinci Hukuk Dairesi'ne baş¬kan oldu. Emekliliğine kadar bu görev¬de kalan Ali Himmet Berki emeklilik dö¬neminde de ilmî ve meslekî faaliyetleri¬ni sürdürmüş ve 24 Mayıs 1976 tarihin¬de vefat etmiştir. Vasiyeti gereği doğ¬duğu köye götürülüp babasının yanına defnedilmiştir. Ali Himmet Berki'nin üçü erkek, üçü kız altı çocuğu olmuştur. Oğul¬larından ikisi hukuk profesörü lOsman Fâzıl Berki, Mehmet Şâkir Berki], biri de hâkim (Sadettin Berki) olarak vazife görmüşlerdir.
Ali Himmet Berki hem İslâm ve Osmanlı hukuku hem de Türk medenî hukuku alanında çalışmış ender hukukçu¬lardandır. Bunda bir geçiş döneminde yetişmiş olmanın ve bu dönemin imkân-larından faydalanmanın da rolü olmuş¬tur. Ali Himmet kendi döneminde pek il¬gi gösterilmeyen konulara el atmış, bu alanlarda faydalı eserler meydana getir¬miştir. Gerek hâkimlik görevinde gerek¬se ilmî çalışmalarında dikkatli ve titiz bir araştırmacı olmaya özen göstermiş, çevresinde yetişmekte olan hukukçula¬ra da bunu aşılamaya çalışmıştır.
Ali Himmet Berki hukukçuluğunun ya¬nı sıra tıp, tarih ve edebiyata, bu arada Fars edebiyatına da ilgi duymuştur. An¬kara'da bulunduğu dönemlerde Mehmed Akif'le ve kısa bir süre kaldığı Mısır'da da Akif'in yakın dostu Yozgatlı Mehmed İhsan Efendi ile tanışmış, onlarla köklü bir dostluk kurmuştur.
Eserleri:
Ali Himmet Berki'nin yayımlanmış eserleri şunlardır:
1- Fâzılın Galatât Defteri[112]. Yeni harflerin kabulünden önce yazılan ve müel¬lifin oğlunun adını taşıyan bu eser konuşma ve yazı dilindeki yanlışlardan bahseder.
2- Eski Hâdiselerde Tatbiki Lâzım Gelen İrs ve İntikal.[113]
3- Vakıflar.[114]
4- Miras ve Tatbikatı. Eski ve bugünkü hukuktaki hükümleri inceler.[115]
5- Hukuk Mantığı ve Tefsir.[116]
6- Büyük Türk Hükümdarı İstanbul Fatihi Sultan Mehmed Han ve Adalet Hayat[117]. İstanbul'un fethinin 500. yıl dönümü mü¬nasebetiyle yazılan bu eser Mısır'da ta¬nıştığı Mehmed İhsan Efendi tarafından el-Âhilü'l-cOşmânî Ebü'1-feth es-Sul-tân Muhammed eş-şânî, fâtihu'î-Kos-tantiniyye ve hayâtühü'l-'adliyye adıy¬la Arapça'ya çevrilmiştir.[118]
7- Tasarruf Hukuku Bakımından Dalyan ve Voli.[119]
8- İslâm Hukukunda Ferâiz ve İntikal.[120]
9- Sular Hukuku, Eski ve Yeni Hükümlere Göre.[121]
10- Mecelle.[122]
11- Hâtemül-Enbiyâ Hazreti Muhammed ve Hayatı.[123]
12- Vasiyet ve Ölüme Bağlı Tasarruflar.[124]
13- İslâmda Kaza, Hüküm ve Hakimlik ve Tevâbi.[125]
14- Vakıflara Dair Yazılan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Vesikalarda Geçen Istılah ve Terimler (Ankara 1966).
15- Ahlaka Ait 239 Hadis[126]. Eserin ikinci baskısı 250 Hadis başlığı altında yapılmıştır.
