Eşref Alî b. Abdilhak et-Tehânevî el-Fârûkiel-Hanefî (1863-1943) Hindistanlı âlim ve mutasavvıf.
Hindistan'ın Muzaffemagar bölgesin¬deki Tehâne'de doğdu. İlk öğrenimini memleketinde tamamladıktan sonra Di-yübend'e giderek el-Medresetü'1-âliye'-ye devam etti. Mahmûd Hasan ed-Diyû-bendrden mantık, felsefe, fıkıh ve usûl-i fıkıh, Seyyid Ahmed ed-DİhlevTden riyâ-zî ilimler ve ferâiz, Ya'küb b. Memlûkü-lalî'den hadis ve tefsir okudu. Öğreni¬mini bitirince hac maksadıyla Mekke'ye gitti. Orada Çiştiyye tarikat şeyhlerin¬den İmdâdullah et-Tehânevî ile görüşüp ona intisap etti. Bir müddet sonra ülkesi¬ne dönerek Kanpûr'da bulunan Câmiulu-lûm Medresesi'nde müderrisliğe başladı. Tasavvuff cephesinin ağır basması üze¬rine öğretim faaliyetini terkedip irşad amacıyla Hindistan'ın çeşitli bölgelerine seyahatler yaptı. İkinci defa Mekke'ye giderek şeyhi İmdâdullah'in yanında bir müddet kaldıktan sonra 1897 yılında ül¬kesine döndü ve ömrünün sonuna kadar pek ayrılmadığı Tehâne'ye yerleşti. 6 Receb 1362 [1][48] tarihinde Te¬hâne'de vefat etti ve oraya defnedildi.
Telif ve öğretim faaliyetleri yanında kendisine mektupla sorulan sorulara ce¬vap veren Eşref Ali, hayatı boyunca gayri müslimlerin müslümanların hayat tarzı üzerindeki olumsuz etkilerini önlemeye çalıştı ve bu konuda oldukça başarı sağ¬ladı. Bununla birlikte gayri müslimlerin ilminden faydalanılması gerektiğini söy¬leyerek her fırsatta ilimle dinin çatışma¬dığını belirtmiştir.
Eserleri. Eşref Ali'ye nisbet edilen eser¬lerin risalelerle birlikte 800 civarında ol¬duğu nakledilir. Bir kısmı Arapça, çoğu Urduca olan kitapları tefsir, kıraat, ke¬lâm, tasavvuf, ahlâk ve fıkha dairdir. Bel¬li başlı eserleri şunlardır.
1- Beyânü'l-Kür'an. Kur'an'ın Urduca tercümesi ve tefsiri niteliğinde olup on iki cilt halin¬de yayımlanmıştır. [2][49]
2- el-Bevâdir ve'n-ne-vâdir. Çeşitli konulara dair eserlerinden seçmeler mahiyetindedir. [3][50]
3- Tenşîtü't-tab fîicrâ’i'l-kirâ’ati's-seb"1.
4- Bihişt-i Zîver. Kız öğrenciler için ha¬zırlanmış on ciltlik bir ilmihal kitabıdır. Hindistan ve Pakistan'da pek çok bas-kısı yapılmış olup halen kitaba olan ilgi devam etmektedir. Eser Reguisites of İslam adıyla Rahim Ali tarafından İngi¬lizce'ye çevrilmiştir. [4][51]
5- Hukük-ı Ferâ'iz. [5][52] Bunlardan başka eLKavlü'l-fâşıî beyne'î-hakkı ve'l-bâtıl, et-Tecelli'l-'azîm fî ahseni takvim, et-Tekeşşüf 'an mühimmâti't-tasavvuf, Envârü'I-vücûd fi etvâri'ş-şühûd, Tahzîrü'l - ihvan an tezvîri'ş-şeytân, Terbiyetü's-sâlik ve tenciye-tü'1-hâlik onun tasavvuf ve ahlâkla il¬gili eserlerinden bazılarıdır.
