Orhan Şaik Gökyay Hocamızı Da Yitirdik
Kutlu Özen 01 Ocak 1970
Türk Folkloruna Gönül Verenler:
‘’Bu Vatan Kimin?....’’ diyen,Orhan Şaik Gökyay Hocamızı 2 Aralık 1994,Cuma günü yitirdik…Başımız sağ olsun…
Ben,Orhan Şaik Hoca’nın vefatı üç gün sonra duyabildim.Cuma akşamı TRT 1,gece bülteninde birkaç cümle ile Hoca’nın vefat haberini vermiş…Hepsi
o kadar.Sıradan bir ölüm haberi …Aynı vefasızlık örneği Prof. Bahaeddin Ögel ve Prof.Dr. Hikmet Tanyu Hocalarımız için de geçerlidir.Onlarıda haftalarca
sonra öğrendik Eğer vefat edenler bir pop sanatçısı veya medyadan biri olsaydı yer yerinden oynardı.Yıl içinde onlardan biri ayağından vuruldu yer yerinden oynadı…Bütün bu kanallar bu mümtaz şahsiyet (:) için çalıştı.Saygı değer büyüklerimiz,geçmiş olsun dileklerini bildirdiler,hastane doldu taştı…Bu değerli medya mensubu kısa zamanda taburcu oldu da hayranları rahat bir nefes aldı…
Anlaşılan vatan sevgisi çok gerilerde kaldı…Şimdi mevki sevgisi,para sevgisi,mark,dolar,borsa sevgisi,kulüp sevgisi,gününü gün etme sevgisi,kısa zamanda köşeyi dönme sevgisi ve benzeri sevgiler vatan sevgisini geride bıraktı…BASİT SEVGİLER,BASİT İNSANLARI,ORTAYA ÇIKARDI……Maykıl Ceksın (imla hatamı bağışlayın),İstanbul’daki konserine iptal etti diye on altı,on yedi yaşlarındaki gençlerimiz göz yaşı seline boğuldu…Hele bir kız çocuğu vardı ki annesini veya babasını yitirse bu kadar göz yaşı dökmezdi…Maykıl!...Maykıl!... sesleri hala kulaklarımda…
Bu toplum nereye gidiyor?
Bizim kuşak Orhan Şaik Hoca’nın ‘’Bu Vatan Kimin?...’’ şiiriyle yetişti…A.Nihat Asya’nın ‘’Bayrak’’ şiiriyle yetişti…Ömer Seyfettin’in hikayeleriyle yetişti…Ya şimdikiler?...
Allah bilir,Orhan Şaik Hoca’nın bu şiiri,sakıncalı (!) bulunarak ders kitaplarından kaldırılmıştır.Halbuki ben O’nu,bu şiiriyle tanışmıştım.İstiklal Maaşı’mızdan sonra en güzel şiir…Sonra yıllar geçti,ben biraz daha yaşlandım…Yıl 1982 oldu.Orhan Şaik Hoca’yı yakinen tanımam tam 42 yılımı aldı…
O’nu bir ödül töreni sırasında tanıdım.’’İhsan Hınçer Türk Folkloruna Hizmet Ödülü’nün ikincisi veriliyordu.1.Ödül töreni 1981 yılında yapılmış ve bu ödüle Nail TAN,İbrahim Aslanoğlu ve Güven Tanyeri layık görülmüştü…Ertesi yılki ödül töreni 25 Aralık 1982’de yapıldı.Ödüller Ord.Prof.Dr.Süheyl Ünver,Orhan Şaik Gökyay,Ethem Ruhi Üngör,TRT Genel Müdürlüğü ve Kutlu Özen arasında paylaşıldı.
Ben,o tarihlerde onlara göre çok genç bir araştırmacıydım.Ödül aldığım için sevinçli,onların arasında bulunmaktan dolayı çok mahçuptum….Büyüklerin yanındaki bir çocuğun mahçubiyeti gibi bir duygu içerisindeydi.Onların yanında bir ilkokul öğrencisi olduğumu biliyordum.Yanlış hatırlamıyorsam ödül töreni sırasında söyle bir konuşma yaptım:
“Türk Folklorunun Değerli Ustaları,
Sayın Konuklar,
Biraz önce “İhsan Hınçer Türk Folkloru’na Hizmet Ödülü”nü aldım.
Çok mutluyum.Ben,Türk folkloruna yıllarca emek vermiş İbrahim Aslanoğlu’nun dükkanında çalışan, Türk folkloruna bir usta yanında hizmet eden bir çıraktan başka bir şey değilim.Bu dükkanda on iki yıldır çalışıyorum.
Bugün bana ilk bahşişimi veriyorsunuz.Benim almış olduğum ödül ustaların ustası Ord.Prof.Dr Süheyl Üngör Hocamın,Türk şiirinin büyük ustası Orhan Şaik Gökyay Hocamın,Türk müziğinin büyük ustası Ethem Ruhi Üngör Hocamın almış olduğu ödüllerden farklıdır.Onların eserlerine bu ödül verilmiştir.Ben henüz çırağım,benim eserim yoktur.Bu yüzden bana verilen ödül sadece bir hizmet ödülü,bir teşvik ödülü,bir yüreklendirme ödülüdür…En büyük ustaların önünde peştamal kuşanıyorum.Ustaların dükkanları yeni yeni çıraklar bekliyor.Türk milletinin benim gibi binlerce çırağa ihtiyacı vardır.Kültür değerleri yozlaşmadan,kaynak şahıslar göçüp gitmeden,eldeki son örnekler bitmeden,büyük ustalar aramızdan ayrılmadan bir şeyler yapalım…Adına ödül aldığım büyük usta İhsan Hınçer’i,Türk folkloruna emek vermiş büyük ustaları rahmet ve şükranla anarım.Siz sayın konuklarıma en derin saygılarımı sunarım…’’
Orhan Şaik Gökyay Hocam’la olan dostluğum,bir baba ve evlat ilişkisi içinde böylece başladı.Daha sonraki yıllar çeşitli sempozyumlar,peneller,kongreler ve konferanslar yoluyla iyice pekişti.
Rahmetli Orhan Şaik Gökyay Hocayla son görüşmemiz 1991 yılında oldu.IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi’ne davet edilmişti.Antalya’da yapılan bu Kongre’de ‘’Tabirnameler’’ adlı tebliğini sundu(10.5.1991)… O’nunla son defa Antalya’da görüşmemek nasip oldu.Prof.Dr.Günay Kurt,aynı yıl Kültür Bakanlığı yayınları arasında,Türk Büyükleri Dizisi’nden ‘’Orhan Şaik Gökyay’’adlı monografik çalışmasını yayınlamıştı.Günay Hanım’ın hazırlanmış eseri Hoca’ma imzalattım.
‘’Aziz Kutlu Özen’
Bugünün hatırasına, uzun ömürler vermesini dileyerek sevgilerle.6.5.1991. Orhan Şaik Gökyay’’
Şimdi düşünüyorum da ‘’Bu Vatan Kimin?’’adlı şiirin ilk dörtlüğünü Rahmetli Orhan Şaik Hoca’ya yazdırmadığıma hayıflanıyorum…İnanın bazen basireti bağlanıyor.
HAYAT HİKAYESİ:
Türk edebiyat aleminin büyük ismi,alim,şair,yazar,halkiyatçı Orhan Şaik GÖKYAY,16 Temmuz 1902 yılında İnebolu’da dünyaya geldi.Babası Mehmet Cevdet Efendi,annesi Şefika Hanım’dır.Aile tarihe 93 Harbi olarak geçen Plevne Savunması2nda sonra 1293(1876)Bulgaristan’ın Filibe yöresinden Türkiye’ye göç etmiştir.
Gerek baba, gerekse anne tarafından okur yazar bir aile mensup olan Orhan Şaik Gökyay , yedi kardeştir. Asıl adı Hüseyin Vehbi olan Orhan Şaik Gökyay Hamdullah Suphi Tanrıöver’in Milli Eğitim Bakanlığı sırasında ‘her öğrencinin bir Türk adı alması’yla ilgili genelgesi uyarınca adını Orhan olarak değiştirmiş, Soyadı Kanunu ile de Gökyay soyadını almıştır.
İlköğrenimine Kastamonu’da başlayan Orhan Şaik Gökyay ,orta okul sıralarında Aydın Sultanisi ‘ne nakletmiş , ailesinin mali sıkıntılarının artması üzerine okulu 9. sınıfta bırakmak zorunda kalmıştır. Kastamonu Özel İdaresi’nde katip olarak çalışmay1a başlamıştır. Bu hadise Kastamonu folklorunu /halkiyatını tanımasına vesile olmuştur.
Orhan Şaik Gökyay daha sonra Ankara d,Darülmuallimi(Öğretmen okulu ) ‘ne girmiş, 1922 yılında çok sevdiği öğretmenlik mesleğine başlamıştır. O.Şaik Gökyay’ın ilk görev yeri Giresun ‘un Piraziz(abdal) Nahiyesidir(13.9.1922).
Daha çok bilmek, daha çok öğrenmek ve öğretmek arzusuyla yanan O.Şaik Gökyay ,imtihanla Kastamonu Lisesi son sınıfına girmiş,30.6..19272de liseden mezun olmuş ve aynı yıl İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesine kaydını yaptırmıştır.Aynı zamanda Yüksek Okulu’nu da kazanan Orhan Şaik,bundan sonraki öğrenimini hem üniversitede,hem de Yüksek Öğretmen Okulu’nda sürdürecektir.
Üniversite yıllarında Prof.Fuat KÖPRÜLÜ’yü tanıyan Orhan Şaik başlangıçtan itibaren Köprülü’den etkilenmiş ve bu etki bütün öğrencilik yıllarında devam etmiştir.O.Şaik Gökyay 15 Ekim 1930’da Edebiyat Fakültesini bitirmiş ve 29.3.1931’de Kastamonu Lisesi Edebiyat öğretmeni olarak görevine başlamıştır. O.Şaik Gökyay,29.3.1931 yılında 13 Temmuz 1967 yılına kadar çeşitli liselerde,Eğitim Enstitüsü’nde,İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’nde edebiyat dersleri vermiş ve yaş haddinden emekliye ayrılmıştır(1).
ALDIĞI ÖDÜLLER:
Orhan Şaik Gökyay bugüne kadar (1994)çeşitli dallarda ödül kazanmıştır.Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın’’Anıtkabir Senaryosu Yarışması’’birincilik ödülünü 1972’de,yine aynı Bakanlığın’’Türk Kültür ve Sanatı Hizmet Ödülü’nü 1981 yılında almıştır.Ayıca 1982 yılında ‘’İhsan Hınçer Türk Folkloruna Hizmet Ödülü’ne layık görülmüş ve 1988’de Türk Yazarlar Birliği’nin ‘’Türk Kültürüne Hizmet Ödülü’’nü kazanmıştır.
İstanbul Üniversitesi Senatosu’nun kararı ile 7 Haziran 1989’da Fahri Doktorluk payesi verilmiştir.
ESERLERİ:
Yayın hayatına şiirle atılan Orhan Şaik Gökyay,daha ziyade araştırıcılığı ve eleştirmenliği ile dikkatleri üzerine çekmiştir.Duygusallığı ve heyecanı şiirlerinde açıkça görülmekte birlikte,O kılı kırk yaran dikkati ve titizliği ile derin bir araştırıcı ve eleştirmendir.Prof.Dr.Günay KUT,Hoca’nın eserlerini şiirleri,makaleleri,telif kitapları ve çevrileri olarak dört bölümde incelemiştir.
Orhan Şaik Gökyay,eleştirilerine Türk Dili,Nesil,Türk Folklor Araştırmaları,Çağrı,Oluş,Ülkü,Türk Folkloru,Musiki Mecmuası,Türk Dili,Tarih ve Toplum,Gösterisi…gibi çeşitli dergilerde yayınlamıştır.Bu eleştirileri 1982 yılında ‘’Destursuz Bağa Girenler’’adlı bir kitapla toplamıştır.
Biz bu makalemizde Orhan Şaik Gökyay Hoca’nın Telif Kitaplarını tanıtmakla yetineceğiz.Prof.Dr.Günay Kut’un tesbitlerine göre Orhan Şaik Gökyay Hoca’nın 21 telif eseri bulunmaktadır:
1.Dede Korkut,Arkadaş Basımevi,İstanbul,1938
2.Bugünkü dilde Dede Korkut Masalları,A.Halit Kitabevi,İstanbul,1939
3.Devlet Konservatuvarı Tarihçesi,Maarfi Basımevi,Ankara,1941
4.Kabusname(Mercimek Ahmet),Yeniden gözden geçiren:O.Şaik Gökyay,Maarif Matbaası,İstanbul,1994; 2.bas.(1966),3.bas.(1974)
5.Katip Çelebi;Hayatı,Şahsiyet ve Eserleri,TTK Basımevi,Ankara,1957
6.Zekerriyazade,Ferah Cebre Fetihnamesi;Açıklamalarla hazırlayan:O.Şaik Gökyay,Hilal Matbaacılık,İstanbul,1975
7.Bugünkü Dille Dede Korkut,Remzi Kitabevi,İstanbul,1964
8.Düçent-name:Doğan Kardeşler Matb.,İstanbul,1964
9.Katip Çelebi’den Seçmeler,Milli Eğitim Bas.,İstanbul,1964
10.Ahmet Rasim,Eşkal-i Zaman, Hazırlayan:O.Şaik Gökyay,Milli Eğitim Bas.,İstanbul,1969
11.Katip Çelebi,Mizanü’l-Hakk fi İhtiyar’l Ahankk(En Doğruyu Sevmek İçin Hak Terazisi),Milli Eğitim Bas.,1972,Kervan Yay,1980
12.Dede Korkud’un Kitabı,Milli Eğitim Bas.,İstanbul,1973
13.Katip Çelebi,Tuhfetü’l-Kibar fi Esfari’l-Bihar(Deniz Savaşları Hakkında Büyüklere Armağan),Açıklamalarda Yayına Haz.:O.Şaik Gökyay,Milli Eğitim Basımevi,İstanbul,1973;Kervan Yay., 1980
14.Dede Korkut Hikayeleri,Milli Eğitim Basımevi,1976,Kervan Yay.,1980;Dergah,1985
15.Bir Kaç Şiir(İngilizcede çevrileri ile birlikte),Hilal Matb.,1976,İstanbul,
16.Gelibolulu Mustafa Ali,Mevaidü-nefais fi Kevaidi’l Mecalis(Görgü ve Toplum Kuralları Üzerinde Ziyafet Sofraları),Hazırlayan:O.Şaik Gökyay,2 cilt,Kervan Yay., İst., 1978
17.Destursuz Bağa Girenler,Dergah Yay.,İstanbul-1982
18.Katip Çelebi(Yaşamı,Kişiliği ve Yapıtlarından Seçmeler), Türkiye İş Bank. Kültür Yay.,Ankara,1982
19.Gelibolulu Mustafa Ali,Halatu’l-Kahire Mine’l-Adati’z-Zahire,Sadeleştiren:O.Şaik Gökyay,Kültür ve Turizm Bak.Yay.,Ankara,1984
20.Katip Çelebi,Kültür ve Turizm Bak., Yay.,Ankara,1986
21.Molla Lütfi, Kültür ve Turizm Bak., Yay.,Ankara,1987
Kaynakça:
1.Prof.Dr.Günay KUT,Orhan Şaik Gökyay,Kültür Bakanlığı Yay., Türk Büyükleri Dizisi,Ankara,1989
