BASKIN KRİZİ (ASKERE ÇUVAL OLAYI)
01 Ocak 1970
ABD ile tezkereden sonra bir kez daha ipler kopma noktasına geldi. Kuzey Irak'ta 11 askerimizin düşman muamelesiyle gözaltına alınması Türkiye'yi ayağa kaldırdı
Osman'ın askerleri
Stratejik ortaklığı tehlikeye atan olay, önceki gün yaşandı. Süleymaniye'deki Özel Harekat Timi bürosunu basan General Osman'a bağlı ABD birliği, 3'ü subay 11 Türk askeri ile Türkmen ve Kürt 13 kişiyi müsadere etti.
Bağdat'a götürüldüler
Kerkük'ün Kürt Valisi'ne 'suikast' hazırlığı ile suçlanan askerlerimiz Kerkük'e götürüldü. Daha sonra gizlice Bağdat'a nakledildi. Erdoğan, 'Çirkin bir olay. Bir ülkenin müttefikine bu yaptığı izah edilemez' dedi. Gül, Powell'i aradı.
Washington'a sert mesaj
Müthiş trafik başladı. ABD'li müsteşar iki kez Dışişleri'ne çağrıldı. 'Askerleri bırakın, sorumluları cezalandırın' mesajı verildi. İlk tepki Habur'dan geçişleri durdurmak oldu. Bir tümgeneralin de olduğu heyet bölgeye gitti.
'DOST ZİYARETİ' SANDILAR
Bordo Bereliler'in 'dost ziyareti' zannederek müdahale etmediği ABD askerini Talabani'nin kışkırttığı belirtiliyor. Talabani'nin oğlu Bafel'in başında bulunduğu peşmergeler ile coniler, baskınla aynı anda Türkmen Cephesi bürolarına girip, Türkmen Radyosu'nu susturdu. Çok sayıde belgeye el kondu.
Powell'dan gergin telefon
Rehin askerlerin kurtarılması için günboyu süren temaslar sonuçsuz kaldı. Dışişleri Bakanı Powell, akşam saatlerinde Gül'ü aradı. +*bBeklenen cevap gelmedi.
24 kişinin Bağdat'a götürüldüğünü açıklayan Powell, 'Çalışmalar gece de sürecek' dedi. Bakan Gül uyardı: ABD ile ilişkiler zedelenir. Kamuoyu tepkili.
Düşman mı olduk
ABD'li askerler ile peşmergeler, Kuzey Irak'taki 3'ü subay, 8'i astsubay 11 Türk askerini gözaltına alıp bilinmeyen bir yere götürdü. Türk-ABD ilişkileri, tezkere krizinden sonra yine kopma noktasına geldi
Tezkere kriziyle kopma noktasına gelen Türkiye-ABD ilişkileri, bir kez daha sorgulandı. Süleymaniye'deki Türk Özel Tim Bürosu'nu basan ABD askerleri ile IKYB'ye bağlı peşmergeler, 3'ü subay, 8'i astsubay 11 Türk askeri ile Türkmen ve Kürt 12 kişiyi müsadere etti. Kerkük'ün Kürt Valisi'ne 'suikast' hazırlığı ile suçlanan Türk Timi, Kerkük'te gizli bir yere götürüldü. ABD krizin tırmanması üzerine Irak'taki Türkmen bürolarına baskınlar düzenledi. Bürolar kapatıldı, Türkmen radyosu da susturuldu. ABD'nin 'düşmanca' tavrı, Türkiye'yi ayağa kaldırdı. Dışişleri Bakanlığı ve Genelkurmay, alarma geçti. Olayı, çalışma ziyareti için gittiği İngiltere dönüşü uçakta öğrenen Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell'ı telefonla arayarak, konuya müdahale etmesini istedi. Powell'ın 'gereğini yapacağını' söylediği öğrenildi.
Türkiye'nin Washington Büyükelçisi Faruk Loğoğlu da Amerikalı yetkililer ile görüştü. ABD'li yetkililerin, Türkiye'ye, 'Biz terörle mücadeleyi yürütüyoruz. Kuzey Irak'ta Süleymaniye, Dohuk ve Erbil'deki Türk özel timlerini çekin' mesajını ilettikleri belirtildi.
ABD'li müsteşar, bakanlığa çağrıldı. Dışişleri Bakanlığı, ABD'nin Ankara Büyükelçiliği Müsteşarı Robert DeutchI'ı bakanlığa çağrırarak olayı kınadı. Deutchl, bakanlığın ABD ile ilişkilerden sorumlu Müsteşar Vekili Baki İlkin ile görüştü. Baki İlkin, Robert Deutchl'la, rehin tutulan Türk askerlerinin bir an önce serbest bırakılmasını ve sorumlular hakkında derhal işlem yapılmasını istedi. Robert Deutchl da 'Olayı tahkik ettiriyoruz, Washington'dan haber bekliyoruz' karşılığını verdi. Başbakanlık, Dişişleri
Bakanlığı, Genelkurmay ve Türkiye'nin Bağdat Büyükelçiliği arasında 'iletişim köprüsü' kuruldu.
Türkmenler'e baskın
Kuzey Irak'ta Türk askerlerinin gözaltına alındığı dakikalarda Türkmenler'e karşı da bir dizi operasyon yapıldı. Türkmen Cephesi'nin bürosu, bölgeye yayın yapan Türkmenler'e ait TERT Radyosu, bir ana okulu ve Türkmen Kültür Merkezi'ne de baskın düzenlendi. Bürolar mühürlenirken binalarda bulunanlar gözaltına alındı. Daha sonra Türkmen aşçı ile oğlu serbest bırakıldı.
Dostane tavrımız zafiyet olarak algılanmamalı
Mutlu ÇÖLGEÇEN - ANKARA
Genelkurmay, ABD'nin 11 Türk askerini gözaltına almasına çok sert tepki gösterdi. Hareket, 'onur kırıcı' olarak nitelendirildi. ABD'nin küstah tavrı üzerine alarma geçen Genelkurmay Karargahı'nda Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Yaşar Büyükanıt başkanlığında bir kriz masası oluşturuldu. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hilmi Özkök, ABD Genelkurmay Başkanı Richard Myers ve NATO Başkomutanı Orgeneral James Jones ile telefonla görüştü. Özkök görüşmelerinde, durumun 'kesinlikle kabul edilemez' ve +*bSilahlı Kuvvetler için 'onur kırıcı'
olduğu mesajını iletti. Askerlerin derhal serbest bırakılmasını istedi. Genelkurmay'da, askeri seçenekler değerlendirmeye alındı. Amerikan uçaklarına hava sahasını kapatmak, İncirlik Üssü'nün kullanımına son vermek ve bölgedeki +*bTürk askeri varlığını
artırmak da gündemde. Genelkurmay'da şu değerlendirme yapıldı: 'ABD güçleri dost kuvvet olarak biliniyor. Bu nedenle Türk Timi, Amerikalı askerleri silahlı mükabele etmeden karşıladı. Aksi halde özel eğitimli Türk Timi gerekirse çatışmaya girer. Ölümü göze alır, şehit olurlardı. Türk birliğinin davranışı bir zafiyet olarak algılanmamalıdır.' Genelkurmay ayrıca İkinci Ordu Komutanlığı'na bağlı sınır birliklerinden 'Tedbirli, temkinli ve hazır' olmalarını emri verdi. Türkiye, Süleymaniye'ye Dışişleri ve Genelkurmay'dan birer yetkili gönderdi. Heyette, Büyükelçi Hidayet Eriş ile bir tümgeneral bulunuyor.
Powell'dan Gül'e gergin telefon
ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell, Dışişleri Bakanı Abdullah Gül'ü telefonla arayarak, Türk askerlerinin gözaltına alınmasıyla ilgili bilgi verdi. Gergin geçen konuşmada Powell, aralarında Türk askerlerinin de bulunduğu 24 kişinin Bağdat'a gönderildiğini iletti. Powell, sorunu, hafta sonu bitiminden önce sonuçlandırmaya çalışacaklarını kaydetti. Gül de konunun bir an önce çözülmesini kuvvetle talep ederek, sorunun Türk-ABD ilişkilerine zarar verebileceğini bildirdi.
Habur Sınır Kapısı kapatıldı
Amerikalılar'a ilk tepki olarak Silopi'deki Habur Sınır Kapısı'nı kapatıldı. Giriş ve çıkış izni verilmemesi üzerine Habur sessizliğe büründü. Irak'ta bulunan Birleşmiş Milletler ekiplerine yük taşıyan ve Amerikan askerlerine kurşunsuz benzin ile LPG nakliyesi yapan araçlara geçiş izni verilmedi. Kısa sürede oluşan TIR kuyruğu 14 kilometreye ulaştı. Başbakan Tayyip Erdoğan, 'Habur çalışıyor, sadece benzin olaylarını durdurduk' dedi.
Başlarına çuval geçirildi iddiası
Türk askerlerinin gözaltına alındıktan sonra başlarına çuval geçirilerek binadan çıkarıldıkları iddia edildi. İHA'nın haberine göre, yaklaşık 15 kişi bu şekilde araçlara bindirilerek bilinmeyen bir yere götürüldü. Daha sonra askerlerin Bağdat'ta olduğu bilgisi geldi.
Yanlış anlama heyecanı
Kuzey Irak'ta Türk askerleriyle gözaltına alınanlardan bazı kişilerin serbest bırakıldığı açıklaması 'Türk askeri' diye anlaşılınca ortalık karıştı. Erdoğan, Samsun'da bulunduğu dakikalarda 'Askerlerin bir kısmı bırakıldı. Bir kısmı ellerinde. Çalışmalar devam ediyor' demişti. Bu flaş haberi destekleyen bilgiler gelmeyince, konu Dışişleri Bakanı Abdullah Gül'e soruldu. Kayseri'de bulunan Gül, Türk askerlerinden bir kısmının serbest bırakıldığı yönündeki haberlerin doğru olmadığını açıkladı.
Erdoğan: Çok çirkin
Erdoğan, dün sabah konuya ilişkin Dışişleri Bakanı Gül ve Genelkurmay yetkilileriyle gece geç saatlere kadar çalıştıklarını söyledi. ABD'den süratle askerlerin serbest bırakılmasını istediklerini belirten Erdoğan, 'Tamamen çirkin ve olmaması gereken bir olay. İttifak içerisinde olan bir ülkenin müttefikine böyle bir davranışta bulunması, hiçbir siyasi üslupla ifade edilemez' dedi.
Gül: Lokal bir olay
Olayı öğrenir öğrenmez ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell'a görüştüğünü bildiren Dışişleri Bakanı Abdullah Gül de şunları söyledi:
'Ona bu olayın kabul edilemez olduğunu söyledi. Bu olay, lokal bir olaydır. Washington'ın bilgisi dahilinde olmamıştır. Bu işi yapanlar ve sorumlular hakkında tahkikat yapılmasını istedik. Irak'ın Süleymaniye kentine giden heyetten haber bekliyoruz.' Gül, akşam yaptığı açıklamada da, 'Powell ile bir telefon görüşmesi daha yapacağım, o beni arayacak. Ümit ediyoruz ki bu iş daha fazla uzamaz' diye konuştu.
SAAT SAAT KRİZ
4 Temmuz 2003 Cuma
Saat 14:00 ABD askerleri Türk Özel Timi'ni gözaltına aldı.
Saat 16:00 Olay Ankara'da duyulması üzerine Dışişleri Bakanlığı ile Genelkurmay'da ilk değerlendirmeler yapıldı.
Saat 16:30 Dışişleri Bakanlığı olayı masaya yatırdı. Dışişleri Bakanı Gül, ABD Dışişleri Bakanı Powell ile görüştü.
Saat 16:45 ABD Ankara Büyükelçilik Müsteşarı Robert Deutch, Dışişleri Bakanlığı'na çağrıldı.
Saat 17:00 Genelkurmay İkinci Başkanı Org. Yaşar Büyükanıt Başkanlığı'nda kriz masası oluşturuldu
Saat 18:00 Genelkurmay'daki tüm personelin karargahtan ayrılmaması istendi.
Saat 18:30 Genelkurmay Başkanı Orgeneral Özkök, NATO Başkomutanı ve Avrupa'daki Amerikan Kuvvetleri Komutanı Orgeneral James Jones ile telefonla görüştü.
Saat 20:00 ABD, sorunun Cumartesi sabahına kadar çözüleceği sözünü verdi.
5 Temmuz Cumartesi
Saat 09:00 Genelkurmay karargahındaki hafta sonu izinleri kaldırıldı.
Saat 10:00 Başbakan Erdoğan konuya ilişkin ilk resmi açıklamasını yaptı.
Saat 10:30 Türkiye, Habur Sınır Kapısı'ndaki geçişlere sınırlama getirdi.
Saat 14:45 ABD Ankara Büyükelçilik Müsteşarı Robert Deutch, ikinci kez Dışişleri Bakanlığı'na çağrıldı. Deutch, Müsteşar +*bYardımcısı Baki İlkin ile görüştü.
Saat : 19:30 Başbakan Tayyip Erdoğan, askerlerimizden bir kısmının serbest bırakıldığını açıkladı.
Saat 21:30 Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, 'serbest bırakıldı' bilgisinin doğru olmadığını söyledi.
Saat 21:30 Powell, Gül'ü telefonla arayarak Türk askerlerinin Bağdat'ta olduğunu açıkladı. Sorunu çözmeye çalıştığını öne sürdü. Gül, 'Hemen serbest bırakın' dedi.
Muhalefet hükümeti sorumlu tuttu
Muhalefet partileri, 'Irak'taki baskın' krizinden hükümeti sorumlu tuttu. CHP Genel Başkan Yardımcısı İnal Batu, olayın yaşandığı sırada Ankara'da hükümet yetkilisinin bulunmamasının ibret verici bir durum olduğunu söyledi. Batu, hükümetin Türkiye meselelerine dağınık yaklaştığını ileri sürdü. CHP'li Onur Öymen de ABD'nin Türk askerlerini serbest bırakıp, özür dilemesini istedi.
Türkiye'ye büyük saygısızlık
DYP Lideri Mehmet Ağar, skandaldan hükümeti sorumlu tuttu. Ağar, 'Kabul edilebilecek tarafı yok. Türkiye hükümran bir devlettir. Şiddetle tepki koymalıdır. Türk halkından özür dilenmelidir. Kimsenin Türkiye'ye yanlışlık yapmaya hakkı yoktur' dedi.
İstifa etmeleri gerekir
ANAP Genel Başkanı Ali Talip Özdemir de olaylar yaşanırken Başbakan'ın Samsun'a, Dışişleri Bakanı'nın da Kayseri'ye gitmesini sert bir dille eleştirdi. Özdemir, 'Hükümet derhal istifa etmelidir' dedi.
Cem: Sömürge muamelesi
YTP Lideri İsmail Cem, yaşanan gelişmelerinin AKP'nin 'teslimiyetçi' politikasının sonucu olduğunu söyledi. Cem, 'Siz kendinizi sömürge gibi görüp öyle davranırsanız, başkaları da size sömürge muamelesi yapar' diye konuştu.
Kalın kırmızı çizgiler çiğnendi
Mutlu ÇÖLGEÇEN - ANKARA
Askeri uzmanlar ve stratejistler, 'baskın' krizini, Ankara ile Washington arasındaki gizli çekişmenin bir ürünü olarak değerlendirdi. Uzmanlar, Türkiye'nin 'kalın kırmızı çizgileri'nin çiğnendiğini söyledi.
Stratejist Prof. Dr. Ömer Aksu: Bu tür eylemler iki ülke arasındaki çekişmenin alttan alta sürdüğünün bir kanıtıdır.
Bilkent Üniversitesi'nden Dr. Tarık Oğuzlu:
Sanki birileri nabız yokluyor, belirlenen planların ilk safhaları uygulanıyor.
Emekli Korgeneral İhsan Gürkan: ABD'nin hareketi şık değil. Olay mutlaka Genelkurmay nezdinde değerlendirilir ve gereken karşılık verilir.
Emekli Orgeneral Necati Özgen: Çok onur kırıcı bir tutum ve davranış. Gözdağı vermek istiyorlar.
