Erzurum Kongresi Kararları
01 Ocak 1970
Şarkî-Anadolu Vilayâtı’nın Erzurum Kongresi
Beyannamesi’dir. 7 Ağustos 1335 (1919)Erzurum
Bismillah
Mütareke’nin (30 Ekim 1918’de Mondros Limanı’nda)
akdini müte’akib gittikçe artan ahd-şikenâne
mu’amelat; ve İzmir, Antalya, Adana ve Havalisi gibi
aksâmi mühimmei Memalikimiz’in fiilen işgali; ve Aydın
Vilayeti’nde ikaa edilen tahammülsüz Yunan fecâyi’i;
ve Ermenilerin Kafkasya dahilinde hududlarımıza kadar
dayanan
(Nahçıvan-Iğdır-Kağızman-Sarıkamış-Kars-Göle’deki)
katli’am ve imhâyı İslam siyasetiyle, istila
hazırlıkları; ve Karadeniz sahilinde Pontus Hayali’ni
tahakkuk ettirmek gayesiyle hazırlıklar yapılması; ve
sırf bu maksatla Rusya (Karadeniz) Sahilleri’nden akın
akın Muhacir namı altında gelen (Rus teb’ası) Rumların
ve bu meyanda da müsellâh (Rum) Eşkıya Çeteleri’nin
sevk ü celb edilmesi gibi hadisat karşusunda, Mukaddes
Vatan’ın inkısam ve inhilal tehlükesini gören
Milletimiz hiçbir iradei milliyeye istinad etmeyen
Hükümeti Merkeziyyemiz’in bu âlam ü fecâyi’a çâresâz
olamayacağına, emsali meş’umesiyle kaani; ve birçok
mü’essirat tahtında, ihtimal ki daha elîm ve
gayrikaabili hazm ü kabûl mukarrerata da serfürû
edeceğinden, endışenâk bulunuyor.
Binâen’aleyh, kendini en yakın ve hûnin tehlikeler
karşusunda gören Şarki Anadolu Vilayâtının
Mukaddesatını bizzat muhafaza gaayesiyle, her taraftan
Vicdanı Millîden doğmuş Cem’iyyetler’in iştirâkıyle,
ahîren mün’akid olan Erzurum Kongresi, 7 Ağustos 335
(1919) tarîhinde mesâ’îsine hitam vererek
bi-Lûtfihi-Taala bervechi âtî mukarreratı ittihaz
etti:
1- Tırabuzon Vilâyeti (Rize, Tırabuzon, Gümüşhane,
Giresun, Ordu) ve Canik (Samsun) Sancağı’yla, Vilâyâtı
Şarkiyye nâmını taşıyan: (Bayazıd/Ağrı ili Erzurum,
kuzey Bingöl, Kiğı, Yusufeli ve Bayburd’u içine alan)
Erzurum, (Amasya, Tokat,
Şarkîkarahisar/Şebinkarahisar, Sivas/Merkez
Sancaklarıyla) Sivas, (Siverek, Diyarbekir, Mardin ve
Palu kesimini içine alan) Diyarbekir, (Adıyaman,
Malatya, Dersim/Tunceli, Harput/Elaziz’i içine alan)
Mâmûretilazîz, (Hakâri ve Van illerini içine alan)
Van, (Si’ird, Bitlis/Merkez, Muş ve Güney Bingöl/Genç
bölgelerinden kurulu) Bitlis Vilâyâtı ve bu saha
dahilindeki (Erzincan ve Samsun gibi) Elviyei
Müstakılle, hiçbir sebeb ve bahâne ile, yekdiğerinden
ve Cami’ai Osmâniyye’den ayrılmak imkanı tasavvur
edilmeyen, bir külldür.
Sa’adet ve felâkette iştirâki tammı kabul ve
mukadderâtı hakkında ayni maksadı, hedef ittihaz
eyler. Bu sâhada yaşayan bilcümle ‘Anasıri İslamiyye,
yekdiğerine karşı bir hissi fedâkârî ile meşhûn ve
vaz’iyyeti ‘ırkıyye ve ictimâ’iyyelerine riayetkâr,
özkardaştırlar.
2- ‘Osmanlı Vatanı’nın Tamâmiyyeti ve İstiklâli
Millimiz’in Te’mini ve Maakamı Saltanat ü Hilafet’in
Masûniyyeti içün, Kuvâyî Milliyye’yi ‘amil ve İrâdei
Miliyye’yi hakim kılmak esastır.
3- Her türlü işgaal ve müdâhale, Rumluk ve Ermenilik
teşkili gaayesine ma'’tûf telâkkî edileceğinden,
müttehiden müdâfa’a ve mukaavemet esası, kabûl
edilmiştir. Hâkimiyyeti siyâsiyye ve muvâzenei
ictimâiyyeyi muhill olacak sûrette, ‘Anâsırı
Hırıstiyâniyye’ye yeni bir takım imtiyâzat i’tası
kabûl edilmeyecektir.
4- Hükûmeti Merkeziyye’nin bir tazyîki Düvelin
karşısında, buraların terk ve ihmâli ıztırârında
kalması ihtimaline göre, Makaamı Hilâfet ve Saltanat’a
merbûtiyyetini ve mevcudiyyet ve Hukuukı milliyeye
kâfil tedâbîr ve mukarrerât, ittihaz olunmuştur.
5- Vatanımız’da öteden beri birlikte yaşadığımız
Anâsıri Gayrimüslime’nin Kavânîni Devleti Osmâniyye
ile mü’eyyed hukuukı müktesebelerine, tamâmiyle
ri’âyetkârız. Mâl ü cân ve ırzlarının masûniyyeti,
zaten mukteziyyâtı diniyye, ‘an’anâtı milliyye ve
esâsâti kaanûniyyemizden olmağla, bu esâs,
Kongremiz’in kanâ’ati umûmiyyesiyle de te’yid
olunmuştu.
6- Düveli İ’tilâfiyye’ce, Mütâreke’nin imza olunduğu
30 Teşrinievvel 334 (Ekim 1918) tarihindeki hudûdumuz
daahilinde kalan; ve her mıntıkasında olduğu gibi,
Şarkî-Anadolu Vilâyetleri’nde de, ekseriyyeti
kaahireyi İslâmlar teşkîl eden; ve harsî, iktisâdî
tefavvuku Müslümanlar’a ‘aid bulunan; ve yekdiğerinden
gayrikaabili infikâk özkardaş olan din ve
ırkdaşlarımızla meskûn Memâlikimiz’in, mukaasemesi
nazariyyessinden bilkülliyeye sarfinazarla;
mevcûdiyyetimize, hukuuki târihiyye, ‘ırkıyye,
dinniyemize ri’âyet edilmesine; ve bunlara mugaayir
teşebbüslerin, tervic olunmamasına; ve bu sûretle,
tamâmiyle hakk ve ‘adle müstenid bir karâra, intizâr
olunur.
7-Milletimiz insânî, ‘asrî gaayeleri tebcîl; ve fennî,
sınâî, iktisadî hâl ve ihtiyâcımızı takdir eder.
Binâen’aleyh, Devlet ve Milletimiz’in, dahilî ve
haricî istiklâli; ve Vatanımız’ın Tamâmisi Mahfuz
kalmak şartiyle, Altıncı Mâdde’de musarrah hudud
dahilinde; milliyet esâslarına ri’ayetkâr ve
Memleketimiz’e karşı istilâ emeli beslemiyen herhangi
bir Devlet’in: Fennî, sınâ’i, iktisâdî mu’avenetini
memnuniyyetle karşılarız. Ve bu şerâit ‘adile ve
insaniyyeyi muhtevî bir Sulh’unda, ‘acilen takarruru,
selâmeti beşer ve sükûni alem nâmına, ahassi âmâli
milliyemizdir.
8- Milletler’in kendi mukadderâtını, bizzât ta’yin
ettiği bu târihî devirde, Hükümeti Merkeziyyemiz’in de
irâdei milliyeye tâbi’ olması zarûrîdir. Çünki, irâdei
milliyyeye gayrimüstenid herhangi bir Hey’eti
Hükümetin, (Millet Meclisinden kuvvetini almayan)’
indî ve şahsî mukarrerâtı, Millet’çe mutâ olmadıktan
başka, haricen de mu’teber olmadığı ve olmıyacağı,
şimdiye kadar mesbûk ef’al ve netayic ile, sâbit
olmuştur.
Binâen’aleyh, Millet’in içinde bulunduğu halî zucret
ve endişeden kurtulmak çârelerine bizzat tevessülüne
hâcet kalmadan, Hükümeti Merkeziyyemizin Meclisi
Milli’yi heman ve bilâifatei an toplanması; ve bu
suretle, Mukadderâtı Millet ve memleket hakkında
ittihaz eyliyeceği bilcümle mukarrerâtı, Meclisi
Milli’nin murâkabesine ‘arzetmesi mecbûrîdir.
9- Vatanımızın mâ’ruz kaldığı âlâm ve hâdisât ile, ve
tamâmen ‘ayni maksadla Vicdâni Milliden doğan
(“Tırabuzon Muhâfazai Hukuukı Milliyye Cem’iyyeti”,
“Viyâyâtı Şarkiyye Hukuukı Milliyye Cemiyyeti”,
Diyarbekir Muhafazai Vatan” adlarındaki Cem’iyyetlerin
İttihâd ve İttifâfından hâsıl olan kütlei ‘umûmiyye,
bu kerre, Şarkî-Anadolu Müdâfaai Hukuuk Cem’iyyeti
ünvaniyle tevsim olunmuştur.
İşbu Cem’iyyet, her türlü fırkacılık cereyanlarından
külliyen ‘aridir. Bilcümle İslâm Vatandaşlar,
Cem’iyyetin A’zayi Tabî’yyesindendir.
10- Kongre tarafından müntehab bir “Hey’eti
Temsiliyye” kabûl, ve köyler’den bil’itibâr Vilâyât
Merâkizi’ne kadar, mevcut Teşkîlati Milliyye, tevhîd
ve te’yid olunmuştur.
7 Ağustos 335 (1919) Perşembe (İmza Kongre Hey’eti)
