İKİNCİ MEŞRUTİYET İLÂN EDİLDİ
01 Ocak 1970
İkinci Meşrutiyet (Osmanlıca
ايکنجى
مشروطيت
دورى İkinci Meşrûtiyyet
Devri), Osmanlı Devleti'nin ikinci kez anayasal
yönetime geçmesine denir. II. Meşrutiyet biçiminde de
yazılır.
Meşrutiyetin İkinci Kez İlanı
II. Abdülhamid'in yönetimine karşı, meşrutiyet
yönetiminin yeniden kurulmasını isteyen gizli
muhalefet hareketi ortaya çıktı. Jön Türkler adı
verilen aydınlar II. Abdülhamid'e karşı özellikle
yurtdışında mücadeleye griştiler. Jön Türk hareketi,
özellikle Rumeli’deki askeri çevreleri de etkiledi. En
güçlü Jön Türk hareketi olarak İttihat ve Terakki
Cemiyeti kuruldu. İttihat ve Terakki Cemiyeti
Abdülhamid'e karşı Rumeli’de güçlü bir muhalefet
başlattı. Yüzbaşı Resneli Niyazi Bey, II.
Abdülhamid'in baskıcı yönetimine karşı baş kaldırarak
taburuyla birlikte Manastır’da dağa çekildi. Onu
Binbaşı Enver Bey (Enver Paşa) izledi. Ardından
İttihatçılar 23 Temmuz 1908 sabahı Selanik hükümet
konağını işgal ettiler. Ayaklanmanın tüm ülkeye
yayılacağından çekinen II. Abdülhamid, aynı gün İkinci
Meşrutiyet'i ilan etmek zorunda kaldı.
II. Meşrutiyet Dönemi
Seçimlerin ardından oluşan yeni Meclis-i Mebusan 17
Aralık 1908'de padişahın nutkuyla açılarak
çalışmalarına başladı. Ama meclisin çalışmaları bu kez
de dinci çevreler ile İttihatçı karşıtlarının 13 Nisan
1909’da İstanbul'da ayaklanmasıyla kesintiye uğradı.
31 Mart Olayı olarak anılan bu ayaklanma, Selanik'ten
gelen Hareket Ordusu tarafından 24 Nisan 1909'da
bastırıldı. 27 Nisan'da yeniden toplanan meclis, II.
Abdülhamit'i bu ayaklanmadan sorumlu tutarak tahttan
indirilmesine ve yerine V. Mehmet Reşat’ın
geçirilmesine karar verdi. Ardından 1876 Anayasası
olarak da bilinen Kanun-i Esasi üzerinde değişiklikler
yaparak siyasal ve hukuksal kurumları yeniden
düzenledi.
Yeni anayasa padişahın yürütme yetkisini büyük ölçüde
sınırlıyordu. Artık vekiller heyeti (bakanlar kurulu)
meclise karşı sorumluydu. Ayrıca meclisin hükümetin
çalışmalarını denetleme yetkisi vardı. Meclisten
güvenoyu alamayan vekillerin ve hükümetin görevi sona
eriyordu. Gerek Meclis-i Mebusan gerekse Meclisi-i
Âyan, vekiller heyetinin yanı sıra yasa çıkarılmasını
önerebiliyordu. Meclis başkanını padişah değil,
meclisin kendisi seçiyordu. Padişaha meclisi kapatma
yetkisi tanınmakla birlikte, bu yetki hem koşullara
bağlamış, hem de üç ay içinde yeni seçimlerin
yapılması zorunlu hale getirilmişti.
İkinci Meşrutiyet dönemi ağırlıklı olarak İttihat ve
Terakki hükümetlerinin yönetiminde geçti. Devlet
yönetiminde İttihat önderleri Enver Paşa, Talat Paşa
ve Cemal Paşa etkili oldular. Bu dönemde Osmanlı
Devleti, Trablusgarp, Balkan ve I. Dünya savaşlarına
girdi. Üç savaşta da yenilgiyle ve toprak kayıplarıyla
çıktı. I. Dünya Savaşı’nın hemen ardından VI. Mehmet,
İtilaf Devletleri’nin baskısıyla 21 Aralık 1918’de
parlamentoyu kapattı.
