Çok tehlikeli bir gelişme
Eser KARAKAŞ 12 Aralık 2007
Pazar günkü gazetelerde yayınlanan kanımca en önemli haber İran Petrol Bakanı Gulamhüseyin Nozeri’nin artık petrol ihracatını dolar karşılığında yapmayacağına ilişkin açıklamasaydı.
Meselenin yorum tarafına geçmeden önce gazetelerden bir alıntı ile konuyu önce bir öğrenelim:
‘İran yönetimi, dolarla petrol ticaretini tamamen durdurdu. İran Petrol Bakanı Gulamhüseyin Nozeri, yaptığı açklamada, geçen yıl, petrol ticaretinin dolar dışındaki dövvizlerle yapılmasının kararlaştırıldığını anımsattı. Petrol satışında dolardan, başta Euro olmak üzere değerli dövizlere yöneldiklerini belirten Nozeri, artık petrol ticaretinde doların ‘tamamen silindiğini’ söyledi. Mevcut üretimiyle İran dünyanın en büyük dördüncü, OPEC üyeleri arasında ise ikinci büyük petrol üreticisi durumunda.’
Petrol ihracatçısı bir ülkenin, İran ya da başkasının, petrolünü istediği para, dolar ya da avro, hatta altın ya da mal karşılığı satma gibi bir serbestisinin olduğuna hiç kuşku yok; bu karar o ülkenin en doğal egemenlik hakkı.
Ancak meselenin küresel boyutu ve özellikle ABD ekonomisini ilgilendiren yanı öyle sıradan bir ‘doğallık’ açıklaması ile geçiştirilemeyecek kadar önemli.
***
ABD ekonomisi bugün dünyanın en büyük ekonomisi; yaklaşık elli trilyon dolarlık dünya mal ve hizmet üretiminin de 16 trilyon dolarını yani yaklaşık üçte birini bu ülke üretiyor.
ABD ekonomisinin bu devasa büyüklüğü dışında ikinci en büyük özelliği de dünyanın en büyük cari açığı ve bütçe dengesizliği ile birlikte yaşıyor olması.
Söz konusu muazzam cari açık ve bütçe açığına rağmen ABD ekonomisininn ayakta oluşunun, doların değer kaybının kontrollü olabilmesinin altında yatan temel faktör doların bir dünya parası olması, başka ekonomilerin, başta büyük merkez bankaları olmak üzere dolar tutmaları, dolar talebini kısmamaları ve petrol ihracatçısı ülkelerin satışlarını petrol karşılığı yapmaları.
Başta Çin ve Hindistan merkez bankaları olmak üzere büyük merkez bankaları döviz rezervlerinin ağırlığını dolardan uzaklaştırdığı, petrol ihracatçısı ülkeler satışları karşısında dolar talep etmedikleri zaman dolardaki değer kaybının kontrol dışına çıkma ihtimali çok ciddi bir ihtimal ve bu durum dünya dengelerini kökten değiştirmeye aday bir gelişme.
***
ABD yönetiminin Irak’a müdahalesinin ‘kitle imha silahları’ saçmalığı nedeniyle olmadığını herkes biliyor; ABD’nin kararlı bir biçimde Saddam’ı ortadan kaldırma planının altında Ortadoğu petrolleri üzerinde Güneydoğu Asya’yı kontrol amaçlı kalıcı bir egemenlik kurma isteğinin yanısıra Saddam’ın petrol satışları karşısında dolar talep etmeyeceği açıklamasının ne kadar rol oynadığını henüz çok iyi bilmiyoruz.
İran’ın bu kararı, bir noktaya kadar doların değerini daha da aşağıya çekebilir, bu durum ABD’nin dış ticaret açığını bir noktaya kadar düzeltir ama bir aşamadan sonra, üstelik başka bir maceracı petrol ihracatçısı devlet aynı yolu izlerse, işlerin hem ekonomik, hem siyasal hem de askeri olarak kontroldan çıkmasına neden olabilir.
ABD İran’a müdahale ederse emin olunuz bu kararın altında nükleer tehlike değil bu karar olacaktır.
