Doğu Ergil: Şehit cenazesi gelmemesi sonuç değildir
TUĞBA MEZARARKALI 01 Ocak 1970
Sosyolog-siyaset bilimci Prof. Dr. Doğu Ergil, yıllarını Kürt meselesine vermiş insanların çözüm sürecindeki gelişmelerden haberdar edilmeyip uzak tutulmasını eleştiriyor. Hükümetin sergilediği tutumu amatörce bulan Ergil, şu yorumu yapıyor: “Niyet belirtisi var fakat bir süreç yok.”
Bugün Türkiye’de Kürt meselesi rahatça tartışılabiliyor. 1995 yılında fırtınaların kopmasına neden olan Doğu Raporu’nun yazarı sosyolog-siyaset bilimci Prof. Dr. Doğu Ergil’in bu konudaki katkısı göz ardı edilemez şüphesiz. Bölgenin nabzını tutan çalışmalara imza atan Ergil, yıllarını bu işlere vermiş insanların çözüm sürecindeki gelişmelerden haberdar edilmeyip uzak tutulmasını eleştiriyor. Geniş tabanlı bir mutabakatın sağlanması gerektiğini vurgulayan Ergil, hükümetin sergilediği bu tutumu amatörce buluyor. “Çözüm için niyet belirtisi var, fakat bir süreç yok.” yorumunu yapan Ergil, hazırlanan 7 maddelik paket hakkında da şöyle bir tespitte bulunuyor: “Güneydoğu’dan kıpırdanmalar başladı, hükümet de hemen hareketlendi. Bu çok fırsatçı bir tutum ve esasa yönelik değil. Küçük bir ayrıntıyla durumu kurtarmak istiyorlar.”
Hükümet, HDP ve PKK lideri Öcalan arasında sürdürülen çözüm süreci görüşmelerinde gelinen son noktada süreç, 7 maddelik bir paketle yasalaşacak. Bu adımı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Pakette esasa dokunan hiçbir şey yok. Hükümet bu konuda isteksiz. ‘Masaya oturuldu’ diyoruz ama hangi masa bu? Barış dediğin şey toplumsal bir olay ve süreçtir. Bunun bir şeması, çerçevesi ve hukuki aşamaları olması lazım. Fakat yok böyle bir planlama. Yani bir niyet belirtisi var; fakat bir süreç yok.
Süreç yoksa bu paketin çıkarılma amacı ne o zaman?
Ne zaman ki Güneydoğu’dan silah sesleri yükselmeye başladı, olay hızlandı. Aslında devlet burada yine kendini koruyor. Teşhisin yapılamadığına ilişkin bir şey daha var; dağdan geleceklerin rehabilitasyonu. Yani hastalıklı da bunları rehabilite edecekler. Adamlar inandıkları bir dava için dağa çıkmış. Beğenelim beğenmeyelim hayatlarını koymuşlar ortaya. Sen bunlara hasta muamelesi yapıyorsun. Bunun dünya terminolojisindeki adı; reentegrasyondur. Yani topluma yeniden uyumunu sağlamak. Sen ‘bunları rehabilite edeceğim’ dediğin zaman olayı anlamamışsın ya da anlamak istemiyorsun demektir. Zira o teşhis, sorunun teşhisi değil.
İki taraflı bir denge politikası mı güdülüyor?
Bu soğutma politikasıdır. Yani alev söndürülüyor; fakat için için yanmaya devam ediyor. Kürtler için şu andaki durum çözümün başlangıç noktası. Ama anladığım kadarıyla AKP’nin temsil ettiği kesim için sonuç. Daha ileri bir adım atılmıyor. Bunlar taktik hamlelerse bu ülkeye yazık ediliyor. Zaman kazanmak ve seçim için yapılıyor. Seçimlerden önce tabanın tepki duyacağı bir şey yapmamak için ayak dirediler.
Kürt hareketi son kozunu cumhurbaşkanlığı seçimleriyle mi kullanacak?
Seçimler bir baskı aracı. Restleşmeyi engellemek için çıkarıyorlar bu yasaları. Bütün bunlar zamana oynamanın göstergesi. Kürt sorunu büyük Türkiye barışının sadece bir parçası. Türkiye’de devletle toplum sorunludur. Toplum devletine küs. Ancak AKP de devletin bütün fonksiyonlarını üzerine aldı. Devlet gibi hareket etmeye başladı.
Karşımızda devletleşen bir AK Parti var öyleyse...
Evet. Hükümet giderek devletleşiyor ve devlet reflekslerini kullanıyor. Halbuki AKP’nin en büyük çıkışı devlete karşı toplumu örgütlemek ve onun gücüyle siyaset yapmaktı. Şimdi toplumu dışarıda bırakan devlet eliyle bir siyaset yapmayı tercih ediyor. Türkiye güya demokratik bir ülke. Sokağa çıkanın başına neler geliyor görüyoruz; insanlar ölüyor, kör oluyor.
O zaman bir arpa boyu yol alamamışız...
Bir arpa boyu aldık. ‘Tek adam’lar farklılaştı sadece. Tek önder vardı şimdi de tek ama başka bir önder var. Türkiye’nin en büyük sorunu farklılıkları kabul edemeyip bunlar üzerinden birlik üretmemek. Hepsi birbirine benzesin; tek parti, tek lider, tek din, tek millet... Bu farklılıkları yok saydık, bir adım daha ileri gidersen senin gibi olmayanı yok etmeye varır bu. Çözüm sürecinde de aynı durum söz konusu. O yüzden de çözülemiyor.
Süreci eleştirenler de ‘Siz çözüme karşısınız’ yaftasını yiyor. ‘Şehit cenazesi gelmiyor’ denilerek sorunların üstü mü örtülüyor?
Şehit cenazesinin gelmemesi ön şart başlangıcıdır. Siz bunu sonuç olarak görürseniz daha fazla ilerleyemezsiniz. Uluslararası arenada barış sürecinin silahsızlanma, reentegrasyon gibi aşamaları var. Şu anda silahlar sustu, bırakılmadı. Silahlıların ne olacağı bilinmiyor. Süreç dediğinin başı, sonu ve aşamaları bellidir. Müzakere edilerek hukuki ve siyasi olarak anlaşılması lazım. Ancak ne olduğunu bilmiyoruz ki.
Neden bu kadar tepkilisiniz hükümete?
Kürt sorununun tartışılmaya başlamasına 95’teki raporla birlikte vesile oldum. Neden şimdi herhangi bir konuda gelip bize sormuyorlar. Burada barıştan, Türkiye’nin demokratik dönüşümünden söz ediyoruz. Bütün toplumla müzakere edilmesi gerekiyor. Bunun yapılmaması demokrasiyi hazmetmemektir. Çok isterdim ki hükümet kendileri gibi düşünmeyen insanların da görüşlerinden yararlansın. Şimdi çalışmalar yapılıyor, çalıştaylar düzenleniyor. Bizim gibi yıllarını bu işlere vermiş insanların bunlardan haberi bile yok. Böyle bir şey ancak dünyada buyurgan yönetimlerde olur. Anlaşılan bizlere pek güvenmiyorlar. ‘Ben bunun tekeline sahibim ve iktidar olduğum için de benim dediğim geçerlidir’ bakış açısı çok amatör bir iktidar ve güç anlayışı.
Sınırları belli olmayan bir savaş kapıda
Çözüm sürecinde bundan sonra bizi ne bekliyor?
Eğer şu andaki Irak’ta Özerk Kürt Yönetimi bağımsızlık ilan eder ve onun üzerine giderlerse PKK da savunmada onun yanında yer alacaktır. Türkiye’deki PKK’nın gücünün de ancak askeri olarak önlenmesi aşamasına gelir ki bu da; büyük çaplı sınırları belli olmayan bir savaş demektir. Şimdiye kadar ne oluyordu, daha çok devletin güvenlik güçleriyle PKK arasında Güneydoğu ile sınırlı kalıyordu. Şimdi bu bağımsızlık savaşına yönelirse Türkiye’nin her yerine yayılabilir.
Türkiye, bir Türk-Kürt fay hattına doğru mu gidiyor?
Böyle giderse evet. Güneydoğu’dan kıpırdanmalar başladı, hükümet hemen hareketlendi. Bu çok fırsatçı bir tutum. Bu davranış esasa yönelik değil. Küçük bir ayrıntıyla durumu kurtarmak istiyorlar. PKK da zaten ‘güvenmiyoruz’ diyor. Bunları söylediğim için de hain konumuna düşerim. Şimdiye kadar olacakların hepsini senelerce öncesinden söyledim. Engellenmediği için bugüne geldik. PKK artık bugün sınır aşan bir askeri değil, siyasi güç.
PKK’nın devletleşmeye gitmesi söz konusu mu? KCK anayasasının temelinde konfederal devlet kurmak fikri var zira...
Ancak eşit yurttaşlık, çoğulculuk, yerinden yönetimin geçerli olduğu bir Türkiye gerçekleşmezse bu dediğiniz şey söz konusu. Kürtler her seferinde söylüyor, biz Türkiye bütünlüğü içinde haklar arıyoruz. Ama başta ayrı bir devlet istiyorlardı. Eğer bugün Kürtler Türkiye’den ayrılmak isteseydi bu gerçekleşirdi. Fakat Türkiye, Kürt sorununu çözmeyip Türkiye Kürtlerini PKK’nın güdümünde tuttu. PKK da Ortadoğu’da değişen politikalardan yararlanarak Türkiye sınırları dışında uluslararası bir güç oldu. Suriye’deki Kürt bölgesinde de PKK hakim. Türkiye’nin bu gücü kontrol etmesi artık mümkün değil. Bunu anlatmaktan dilimde tüy bitti.
Bölgede süreç öncesine dönüş sinyalleri
Çözüm sürecine her kesimden destek verilirken hükümet de Meclis tatile girmeden 7 maddelik yeni paket açıkladı. Ancak son dönemde Diyarbakır’da yaşanan toplumsal olaylar ve yol kesme hadiseleri bölgedeki barış havasını olumsuz etkilemişti. Zaman’ın istihbarat kaynaklarından elde ettiği bilgiler de sürecin pamuk ipliğine bağlı olduğunu gözler önüne seriyor. Edinilen bilgilere göre; PKK-terör örgütü hem güvenlik güçleri hem de bölge halkı üzerinde beş maddelik baskı planını devreye soktu. Örgütün; vergilendirme, eğitim, yönetim, adalet ve güvenlik aşamalarında süreç öncesine dönme sinyalleri verdiği gözleniyor.
HPG mührü ile görevlendirilen milisler vasıtasıyla halktan vergi adı altında para toplanıyor. İnşaat, HES, baraj ve havaalanı ihalelerine doğrudan etki ediliyor.
10 ilde 48 dershanede (Eğitim destek evleri-EDEV) 8 bin civarı öğrenciye eğitim vererek çocukları kırsala çekmeye çalışıyor. Şu ana kadar 2 bin ile 3 bin 500 arası gencin dağa çıkarıldığı bilgisine ulaşıldı.
PKK özellikle kırsala katılımlar için halka ‘memuriyet’ sözü veriyor. Dağa çıkanlara ise HPG mühürlü özel Kürdistan kimlikleri veriyor.
Özerk baro ve özerk mahkemeler için girişimler başlatılıyor. Hakkâri Barosu’na bağlı bazı avukatların barodaki görevlerinden istifa ederek Kürdistan Hukukçular Birliği Meclisi adı altında bir oluşum başlattıkları öne sürülüyor.
Kalekol ve karakol yapımına direnen örgüt militanlarının teknik takibe yakalanmamak için yurtdışından temin edilen kriptolu telsizleri kullandıkları iddia ediliyor.
Hâlâ sorunun bir tanımı yok
Artuklu Üniversitesi, anadilde eğitim için 1000 yüksek lisans eğitimli Kürdolog yetiştirdi. Ancak bunların istihdamı için somut adım atılmadı. Yine aynı üniversitede ilkokullarda her sınıf için Kürtçe kitaplar hazırlandı. Ancak ‘başla’ talimatı verilmedi bir türlü.
Nedeni ne olabilir?
Kürtçe basılan kitapları gözümle gördüm. Çünkü hükümet bu konuda adım atmak istemiyor. Çözüm diyoruz ama çözüm bir sorun tanımı üzerinden gerçekleşir ve teşhisle başlar. İşin garibi hâlâ sorunun bir tanımı yok. Nedir bu kafa karışıklığı? Güya AKP önde gelenleri geçenlerde Diyarbakır’da bir çalıştay düzenledi. Çalıştaya da kendi kafalarındaki adamları götürdüler. ‘Biz buraya terörizm sorununu çözmeye geldik’ diyorlar. İşin komik tarafı ne biliyor musunuz, teşhis yok hâlâ.
