II. KIBRIS HAREKÂTI
01 Ocak 1970
1968 yılında başlayan ve 1974 e kadar süren toplumlar arası görüşmeler Rumların inadı yüzünden bir sonuca ulaşamadı. Türkiye 1960 anayasasına dayalı hakları geliştirmeye ve federal bir yapı oluşturmaya çalışıyordu. Zaman içinde Türkiye üniter devlet içinde bölge muhtariyeti sistemini ileri sürdü. 1973 seçimleriyle Türkiye de MSP – CHP koalisyon kuruldu. Kıbrıs’la ilgili olarak tek bir devlet içinde görev ve yetkilerin iki toplum arasında paylaşıldığı fonksiyonel federatif sistemin kurulması tezi savunuldu. Yunanistan da iş başında bulunan askeri cunta Enosis in gecikmesini çine sindiremiyordu. Ve Makarios un iktidardan uzaklaştırılması için plan yapmaya başladılar. Makarios bunu öğrenince çok sert tepki gösterdi. 15 Temmuz 1974 te Rum cinayet örgütü EOKA cılar ve lideri Nikos Sampson Rum Milli Muhafız teşkilatının yardımıyla darbe yaparak Makarios’u görevden uzaklaştırıp Kıbrıs Helen Cumhuriyetini ilan etti. Böylece ENOSİS yolunda ilk önemli adım atıldığı gibi Yunanistan’ın da Kıbrıs a müdahale ettiği gün yüzüne çıktı. Amerika İngiltere ve Türkiye yeni yönetimi tanımadıklarını açıkladılar.Türkiye bu durumu antlaşmaları hiçe saymak, anayasal düzeni yıkmak ve geçersiz bir yönetim oluşturmak olarak nitelendirdi.
Türkiye garanti antlaşmasının 4. maddesinin verdiği yetkiye dayanarak , İngiltere ile beraber Kıbrıs a müdahale etmeye kararlıydı. Başbakan Bülent Ecevit Londra da görüştüğü İngiliz hükümetinden gerekli desteği alamadı. İngiltere, BM ve NATO’ nun devreye girmesini istiyordu. Türkiye tek başına müdahale yapacağını İngiltere ye hissettirdiyse de İngilizler buna ihtimal vermediler. Amerikanın yunan cuntasına baskısına rağmen Yunanistan yönetimi geri adım atmadı.
Başbakan Bülent Ecevit 19 Temmuz 1974 te Londra’ dan döndükten bir gün sonra 20 Temmuz 1974 ’te Türk Silahlı Kuvvetleri denizden ve havadan adaya çıkarma yaptı. 22 Temmuz akşamı ateşkes yürürlüğe girdiğinde Türk Kuvvetleri Girne Lefkoşe yolunu kontrol altına almışlar ve Girne kıyılarında da bir genişleme yapmışlardı. Bu durum askeri bakımdan tehlikeli ve yetersizdi. Bu dönemde Türkiye 300 tank ve 40 bin askeri adaya indirmiş bulunuyordu.
Yunanistan’ ın adaya müdahalesinde kılını kıpırdatmayan BM güvenlik konseyi Türkiye’ nin Kıbrıs’ a çıkarma yapmasıyla harekete geçti. Yunanistan ve Türkiye savaş durumuna gelmişlerdi. BM güvenlik konseyi 20 Temmuz 1974 te aldığı 353 sayılı kararla ada da atel kesin sağlanıp yabancı kuvvetlerin çekilmesini Kıbrıs ın bağımsızlık ve toprak bütünlüğünün sağlanmasını karalaştırdı. Türkiye 22 Temmuz 1974 saat 17:00 de ateşkese uydu. 23 Temmuzda yunan hükümeti istifa etti. Konstantin Karamanis yeni Yunan hükümetini kurdu. Kıbrıs’ta da yönetime Nikos Sampson yerine Glafkos Klerides getirildi. 25 Temmuzda Türkiye, Yunanistan ve İngiltere İsviçre’ nin Cenevre kentinde toplanarak 30 temmuzda Cenevre deklarasyonunu imzaladı. Bu deklarasyona göre ;
1) Kıbrıs’ta 1960 anayasa düzeni yeniden kurulmalıdır.
2) Taraflar kontrol ettikleri alanları büyütmemelidir.
3) 30 Temmuz ateşkes çizgisinde BM kontrol bölgesi kurulacaktır.
4) Rum çemberindeki Türk bölgelerinden Rum kuvvetleri çekilecek buralar BM korumasına bırakılacaktır.
5) Anayasal düzenin sağlanması yolunda Rauf Denktaş cumhurbaşkanı görevlerini yürütecektir.
Bu konferans Türkiye’ nin başarısıyla sonuçlanmıştır. Rumlar daha sonra ateşkese uymayıp Türk bölgelerindeki kuşatmayı sürdürmüşlerdir.
Türk tarafı coğrafi esasa dayalı fedaratif sistem veya kantonlara dayalı sistemden yanaydı. Yunanlılar ise Türkiye’yi oyalıyordu. Bunun üzerine 14 Ağustos 1974 te ikinci Kıbrıs barış harekatı başlatılmıştır. İki gün zarfında Türk kuvvetleri Magusa- Lefkoşe-Lefke-Kokkina çizgisine ulaşarak adanın %38 ini ele geçirmiş ve BM’ nin ateşkesine uyduğunu kabul etmişti.
II. Kıbrıs Harekatı toprak işgali olarak algılanmış ve ne sert tepki A.B.D ile SSCB den gelmiştir. Kıbrıs meselesinde Türkiye’ye en büyük darbeyi Amerika indirmiştir. Bu arada Yunanistan 14 Ağustosta NATO’ nun askeri kanadından çekildiğini açıklamıştır.
1963-1964 Kıbrıs krizindeki Johnsen mektubundan sonra 1974 Kıbrıs krizi Türk-Amerikan ilişkilerine ikinci bir tahrip edici darbe vurmuştur. Amerikan Kongresi 5 Şubat 1975 te Türkiye’ ye silah ambargosu uygulamaya başlamış, Eylül 1978 e kadar sürmüştür. Ambargoya karşı Türkiye 13 Şubat 1975’ te Kıbrıs Türk federe devletini kurarak anlamlı bir cevap vermiştir. 1978 yılındaki Ecevit hükümeti Kıbrıs’ ın Türk bölgesindeki Maraş ‘ a 35.000 Rum göçmenin kabul edilebileceğini açıklayınca 26 Temmuz 1978’ de Amerika Türkiye’ ye ambargoyu kaldırdığını açıklamıştır.
Türkiye'nin garantörlük hakkını kullanarak greçekleştirdiği 1974 Kıbrıs Barış Harekatı ile ada ikiye bölünmüş, 15 Kasım 1983'te KKTC ilan edilmiştir. Yüzölçümü: 3.355 km2 Nüfusu: 175.188 Başkent: Lefkoşa .suan türkiye haricinde dünyada tanınmamaktadır.Kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Rauf Denktaştır.Askeri sistemi tamamen Türkiye ye bağlıdır.
