KURTUBÎ, Ahmed b. Ömer
Nuri Topaloğlu 01 Ocak 1970
Ebü’l-Abbâs Ziyâüddîn Ahmed b. Ömer b. İbrâhîm el-Ensârî el-Kurtubî (ö. 656/1258)
Endülüslü muhaddis ve Mâlikî fakihi.
578’de (1182) Kurtuba’da (Cordoba) doğdu. İbnü’l-Müzeyyen künyesiyle de anılır. Küçük yaşta babası ile birlikte Mağrib’e gitti. Tilimsân’da Ebû Muhammed Abdullah b. Süleyman, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Yahsubî’den hadis ve fıkıh öğrendi. Mâlik b. Enes’in el-Muvatta?ını ve Sahîh-i Müslim’i rivayet icâzeti aldı. Fas’ta Ebü’l-Kasım Abdurrahman b. Îsâ el-Ezdî ve Ebû Abdullah Muhammed b. Abdurrahman et-Tücîbî’den, Sebte’de (Ceuta) Abdülhak b. Muhammed b. Abdülhak el-İşbîlî’den, Mekke, Medine, Kudüs, Mısır ve İskenderiye’ye giderek buralarda pek çok âlimden faydalandı. İskenderiye’ye yerleşip öğretimle meşgul oldu. Talebeleri arasında Ebü’l-Hasan b. Yahyâ el-Kureşî, Abdülmü’min b. Halef ed-Dimyâtî, Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî, Ebû Abdullah İbnü’l-Ebbâr gibi isimler yer alır.
Hayatının ilk dönemlerinde aklî ilimlerle meşgul iken daha sonra hadis, fıkıh, belâgat, Arap dili ve edebiyatında derinleşen Kurtubî delillerini zayıf gördüğü konularda Mâlikîler’in görüşlerine karşı çıkmış, Şâfiîler’in veya ehl-i hadîsin görüşlerini tercih ettiği olmuştur. Kurtubî 4 Zilkade 656’da (2 Kasım 1258) İskenderiye’de vefat etti. İbn Ferhûn onun 626’da (1229) öldüğünü söylüyorsa da bu doğru değildir.
Eserleri. 1. Telhîsu Sahîhi Müslim. Sahîh-i Müslim’deki hadislerin senedlerinin ve mükerrer hadislerin alınmadığı bir ihtisar çalışması olup Rif‘at Fevzî ve Ahmed Mahmûd el-Hûlî tarafından neşredilmiştir (I-II, Kahire 1409/1988). Ayrıca Muhyiddin Dîb Müstû, Ahmed Muhammed es-Seyyid, Yûsuf Ali Bedyevî (Büdeyvî) ve Mahmûd İbrâhim Bezzâl eseri el-Müfhim adlı şerhiyle birlikte yayımlamışlardır (I-VII, Beyrut 1417/1996). 2. el-Müfhim şerhu Sahîhi Müslim (el-Müfhim fî şerhi Muhtasarı Müslim, el-Müfhim fî şerhi Müslim). Bir önceki eserin şerhi olup Ebû Ferhâ el-Hüseynî, Ebü’n-Nûr Muhammed el-Ahmedî, İbrâhim el-Ebyârî, Hamza ez-Zeyn ve Muhammed b. Abdülhakîm el-Kadî tarafından neşredilmiştir (I-V, Kahire 1415/1995). Eseri ayrıca Muhyiddin Dîb Müstû, Ahmed Muhammed es-Seyyid, Yûsuf Ali Bedyevî ve Mahmûd İbrâhim Bezzâl el-Müfhim limâ eşkele min Telhîsi kitâbi Müslim adıyla yayımlamışlardır (I-VII, Beyrut 1417/1996). 3. Keşfü’l-Kınâ? ?an hükmi’l-vecd ve’s-semâ? (?ani’l-vecd ve’s-semâ?) (Tanta 1992). 4. İhtisâru Sahîhi’l-Buhârî (Muhtasarü’l-Câmi?i’s-sahîh, Muhtasarü’l-Buhârî). Konya Mevlâna Müzesi (nr. 617) ve Karaviyyîn (M. Âbid el-Fâsî, I, 147) kütüphanelerinde nüshaları mevcuttur. Kaynaklarda Kurtubî’nin ayrıca Buhârî’nin Sahîh’ine şerh yazdığı ve et-Tezkire fî zikri’l-mevtâ ve ahvâli’l-âhire adlı bir eseri bulunduğu zikredilmektedir.
