Zelimhan Yandarbiyev 12.09.1952 – 13.02.2004
01 Ocak 1970
çeçen-İçkeriya Cumhuriyetinin ikinci Cumhurbaşkanı. 12 Eylül 1952’de Kazakistan’da doğdu. Ailesi vatanına dönünce Eski Ataghi auluna yerleşti. İlk okulu da bu köyde okudu. çeçen İnguş özerk Cumhuriyeti Devlet üniversitesi Filoloji Fakültesini bitirdi.
Moskova’da Maksim Gorki Literatür Enstitüsü’nde iki yıl üst seviyedeki edebiyat kurslarına devam etti ve 1990 yılında tamamladı. çeçen-İnguş Devlet Basım ve Yayınevi’nde çalışmaya başladı. Stiela‘ad “Gökkuşağı” adlı çocuk dergisinde redaktörlük yaptı. çeçen Yazarlar Birliği’nin yayın organı Orga Yıllığı’nda şiirleri, öyküleri ve çevirileri yayımlandı. Aynı birliğin üyesi oldu.
Siyasetle direkt teması 1989'da oldu.. Haziran 1989’da çeçen bağımsızlığının ilk çekirdeği olan Bart teşkilâtını kurdu. Ayrıca aynı dönemde kurulan Kafkas Halkları Konfederasyonu kurucuları arasında yer aldı. 18 Şubat 1990’da Vaynåh Demokratik Parti’yi kurdu ve başkanlığına getirildi. 27 Ekim 1991 seçimlerine katıldı. Milletvekili olarak parlâmentoya girdi. 1993 yılında Cumhurbaşkanı Yardımcılığına getirildi. Cohar Dudayev’in şehadeti ile birlikte, anayasa gereği çeçen-İçkeriya Cumhuriyeti Devleti’nin Cumhurbaşkanı olarak görevi devraldı.
Mayıs 1996 günü Moskova’da çeçen-Rus Barış Antlaşması’nı imzaladı. 27 Ocak 1997 günü yapılan seçimlerde Cumhurbaşkanı adayı oldu ise de kazanamadı. Halk bu seçimlerde Genelkurmay Başkanı Aslan Mashadov’u Devlet Başkanlığına getirdi.
Aynı zamanda Kuzey Kafkasya'daki İslami Uyanış ve Kalkınma Teşkilatı’nın da başkanı olarak görev yapan Yandarbiyev, 1999 yılında başlayan ikinci Rus-çeçen Savaşı sırasında İslam ülkelerini bilgilendirmek maksadıyla çeşitli temaslarda bulundu. Bu temaslar sırasında Türkiye‘de de çeşitli konferanslar verdi. Gazete ve televizyonlarda röportajları yayınlandı.
Zelimhan Yandarbiyev çeçenistan Devlet Başkanı Aslan Mashadov’un tüm İslam ülkeleri temsilciliğini yürüttü. 13 Şubat 2004 Cuma günü ömrünün son üç yılını geçirdiği Katar’ın başkenti Doha’da Rus ajanlarınca düzenlenen bir suikast sonucu hayatını kaybetti.
Eserleri ve Sanatı
Zelimhan’ın Yandarbiyev'in siyasî hayatı ile ilgili anıları ve görüşleri Türkçeye de çevrilen eserinde mevcuttur. Bu eserin adı: Bağımsızlığın Eşiğinde (çev. ö. Aydın Süer), Groznıy 1994 / Ankara 1996’dır. Yandarbiyev, çeçen – Rus savaşı münasebetiyle adı bilinen şahsiyetlerden biri olmakla birlikte o çeçen – İnguş OSSC.nde bir şair olarak isim yapmıştır. Devlet Basım ve Yayınevi tarafından iki şiir kitabı basılmıştır. “1944, Şubat...” dışında hiçbir şiiri ve eseri Türkçeye çevrilmiş değildir. Kitapları: Ladûğu yiş laqiytiyşa (Dinlenilir melodi çaldırsanıza), Groznıy 1986, 109 s. Diğeri Dâxar baqh du (Yaşam bir gerçektir), Groznıy 1990, 128 s. Devlet adamı ve ozan Yandarbiyev, doğa sevgisini, lirizmi ve pastoralizmi tema olarak şiirlerini yazmıştır.
