Rus Dış İstihbarat Servisi ile Türk İstihbaratının ortak Suriye operasyonu
Ömür Çelikdönmez 01 Ocak 1970
Rusya, Suriye’de İran’ı çizdi, Esad’ı safını belirlemeye zorluyor. Küresel ekonomiyi olumsuz etkileyen Covit-19 salgını Rusya’yı es geçmedi. Küresel piyasalar uzun yıllardır görülmeyen bir petrol krizi ile karşı karşıya. Corona virüsün ekonomik aktiviteyi yavaşlatmasından dolayı enerji talebi de düştü. Petrol fiyatlarındaki düşüş, petrol ihracatından elde edilen geliri de düşürdüğünden, Rusya'da dolar ve euro'da keskin bir artışa neden oldu. Dolar döviz kuru 75 rubleyi aşarken, euro 85 ruble üzerinden işlem görüyor. Rus para birimindeki düşüş, Rus menkul kıymetlerinin maliyetindeki düşüşü tetikledi. Sonuçta bu gelişmeler, Rusya’nın savaş ekonomisini de ister istemez etkiledi.
Ruslar, Şam Rejimine neden mesafeli? Rusya'nın 2015'teki askeri müdahalesi Suriye Rejimini korkutan CIA taşeronu işbirlikçi isyancıların ilerleyişini büyük ölçüde durdurdu. Moskova ve Şam arasındaki ilk anlaşmazlık siyasi geçiş için “tarafsız ve güvenli bir ortam oluşturulması” konusunda yaşandı.
İranlı askeri danışmanların telkinlerine kulak kesilen Beşşar Assad, Rusların tavsiyelerine ayak diredi ve süreci uzatmayı tercih etti. Ruslar, kendilerine yakın Suriyeli işadamları, bürokratlar ve gruplarla bu sürecin kontrolünden yanaydı. Ancak Esat, tüm çaresizliğine rağmen Rusların taleplerine boyun eğmedi. Ayrıca “Wagner” adlı Rus paralı askerinin patronu Yevgeny Prigozhin'ye fosfat yataklarını işletme imtiyazı vermiyor. Bu nedenle Rusya Federasyonu Başkanı Putin’in, Beşşar Assad’a tepkisini gösterdiği söyleniyor. Bu tepkinin bir başka nedeni de Rusya’nın Suriye’deki askeri birliklerin ekonomik yükümlülüğü üstlenmede Şam rejiminin isteksiz davranması.
Rusya’nın Suriye’de 25 savaş uçağı, hava savunma sistemleri yüzlerce askeri danışmanı var. Kriz ortamında Rusya’nın daha fazla bu askeri gücünü Suriye’de tutmasının ekonomik bedeli her geçen gün ağırlaşıyor. Suriye’deki Rus askeri danışmanlar Beşşar Assad’ın iki konuya dikkat etmesini söylüyor. İlki Suriye’de hemen her yerde Rusların ayaklarına dolanan İranlılara fazla yüz verilmemesi, Suriye devletinin imkânlarından yararlandırılmaması. İkincisi ise Suriye’de yatırımı bulunan Rus oligarkların imtiyaz sürelerinin uzatılması, işlerinde kolaylık sağlanması. Rusların tavsiyelerine kulak tıkayan Beşşar Assad’a karşı Ruslar şimdiden bazı askeri yaptırımlara başlamış bile. Bu kapsamda Suriye’nin güneyinde geçmişte İsrail tarafından desteklenen isyancı milislerin, Suriye ordusuna katılmasının Ruslar tarafından engellediği ayrıca Cebel Dürzi kabilelerinin Şam yönetimine destek vermelerinin önüne geçildiği ve tarafsız kalmalarının kendilerine söylenildiği iddia ediliyor. Hatta son zamanlar İsrail’in, Suriye hava sahasını ihlal ederek gerçekleştirdiği bombardımana Rusların sessiz kalması da bu anlaşmazlığa bağlanıyor.
İngiliz ve İran istihbaratının yönlendirdiği Beşşar Assad, Rusya taraftarı Arap oligarkları tutukluyor... Suriye’den gelen haberler eğer doğru ise İran yanlısı Beşar Esad ve Rusya ile ekonomik ilişkileri bulunan Rami Mahluf arasındaki gerginlik her geçen gün daha da büyüyor. Söylentilerde rejimin istihbarat başkanı Tümgeneral Ali Memlük'ün Mahluf'u desteklediği bilgisi var. 2000'li yıllarda ülke ekonomisinin yarıdan fazlasını kontrol eden en zengin iş adamı haline gelen, yasa dışı yollarla zenginleşme, yolsuzluk ve ekonomik adaletsizliğin sembolü olarak görülen Mahluf, ülkede 2011'de yönetimin reformu talebiyle başlayan halk hareketlerinde protestocuların hedefindeydi. İç savaşta ekonominin kötüleşmesi ve devlet gelirlerinin azalması üzerine rejimin, Mahluf başta olmak üzere iş adamlarından vergi ve haraç benzeri talepleri arttı. Rejim, iş adamlarından beklentilerini karşılayamayınca Ağustos 2019'da ülkenin en zengin 29 iş adamına karşı "kara para aklama ve terörü finanse etme" suçlarından soruşturma başlattı. Bu süreçte Mahluf ve diğer bazı oligarkların mallarına kısmen el konuldu. Mahluf'un servetinin önemli bir bölümünün Lübnan ve Avrupa ülkelerinde olduğu tahmin ediliyor. Bir kaç gün önce Rami Mahluf’a ait olan Syriatel adlı şirkette çalışan 28’den fazla müdür ve teknisyen Rusya’nın direktifleri doğrultusunda güvenlik güçleri tarafından gözaltına alındı.
Beşar Esad'ın annesi Enise Ahmed ile Rami Mahluf’un babası kardeş… Enise Ahmed, 1930, Lazkiye doğumlu. Mensubu olduğu Mahluf ailesi oldukça zengin ve Lazkiye civarında etkili. Enise Ahmed. 1957 yılında Hafız Esad ile evlendi ve bu evlilikten beş çocukları dünyaya geldi.
Makhluf ailesinin serveti 2006 yılında yaklaşık 3 milyar Amerikan dolarına erişmişti. Makhluf ailesi Haddadin aşiretinden. Ortadoğu’da domlara yani çingenelere ‘haddadin’ deniliyor.
Bazı kaynaklarda Haddâdîn aşîreti’nin Alîoğulları, Mehâlibe, Metâvira ve Derâvise aşîretlerinin kökenini oluşturduğu belirtilir. Suriye’de, politik ve askerî elitin çoğunluğu Haddadin aşiretine mensuptur. Mahluf ailesi, Esad ailesinden daha önemli ve Aleviler arasında tarihi bir yere sahip. Batı yani sahil bölgesinde yaşayan Aleviler daha güçlü bir şekilde Rami Mahluf ve ailesinin nüfuz bölgesi. Oradaki etkileri daha büyük. Bu bölge sakinleri, İran yerine Rusya ile işbirliğini tercih ediyorlar. Humus köyleri ve kırsalındaki Doğu Alevileri ise mutlak bir biçimde Mahir Esed, Hizbullah ve İran’a bağlılar. Makhluf ailesinde öne çıkan isimler arasında, Beşşar’ın iki kuzeni var. Dayısı Muhammed Makhluf’un (1932) oğulları Rami Mahluf (1969) ve Hafız Mahluf (1971). Hafız’ın Mahir (Esad) ile arası çok iyi. Hafız, 1994’te Basil’in öldüğü trafik kazasında aynı araçtaydı. Hafız, bugün Suriye istihbaratında önemli bir pozisyona sahip. Rami ise devletten çok para ile ilgileniyor. 2000’li yıllarda Suriye ekonomisindeki liberalizasyon Rami’yi daha da zengin etti.
The Financial Times, Rami’nin ülke ekonomisinin yüzde 60’ının sahibi olduğunu yazdı. Cep telefonu, emlak, finans ve sanayi sahalarında neredeyse tekel konumunda. Rami, aynı zamanda Büşra (Esad) ile çok iyi anlaşıyor. Ayrıca iki kardeşler İyad Makhluf (1973) ve İhab Makhluf (1973) var. İyad genel güvenlik başkanlığında subay. İhab SyriaTel adlı Rami’ye ait Telekom şirketinde başkan yardımcısı. Beşşar’ın annesi Enise’nin kardeşi Fatma’nın Atıf Necib adında bir oğlu var. Atıf Necib siyasi güvenlik başkanlığının eski başkanı. Enise’nin bir diğer kardeşi ise General Adnan Makhluf. General Adnan Makhluf daha önce Cumhuriyet Muhafızlarının komutanıydı.
Moskova - Şam arasında ayrılık rüzgârı esiyor Rus medyası, zaman zaman, Beşşar Assad’ın ülkeyi yönetme tarzı, politik ve ekonomik hayatta ciddi ve yapısal reformları uygulamakta ciddiyetsizliğini gündeme getirdi ve Ruslara ayak bağı olduğunu vurguladı. Tüm dünyada olduğu gibi Rusya’da da koronavirüs salgınından kaynaklanan kriz durumu ve petrol fiyatlarının aşırı düşüşü, Rusları, Suriye’deki sonu olmayan ve son derece maliyetli bataklıkta tek başına saplandıklarını düşündürüyor.
Çözüm, Şam yönetiminin Rus korumasının maliyetine "katkıda bulunması". Yani Türkçe deyimle 'Salma' yapılacak. Rus baskısından bunalan rejim, başta Mahluf olmak üzere ekonomisinin sembol isimlerinden , milyarlarca doları tahsil etmek için şiddetli bir şekilde baskıya yöneldi. Suriyeli oligarkların Lübnan’daki bankalardan yüz milyonlarca dolar çekilip Suriye’ye nakledildi. Bu da, Lübnan’da döviz kurunu etkiledi. Rami Mahluf, kendisinden isteneni karşılayamadığı /Rus dostlarına güvenerek karşılamadığı için de rejim, mal varlığına el koymaya başladı.
İngilizlerin sevmediği Rami Mahluf’un, Ruslar'la ilişkileri... Mahluf ailesinin Rusya ile ilişkisi sorunsuz. İngiliz Financial Times gazetesi, Rami Mahluf ve babasının, uluslararası yaptırımları atlatmak için şüpheli ve gizemli sahte şirketlerden oluşan karmaşık bir ağ aracılığıyla paralarını kaçırmak için Moskova’yı kullandıklarını yazmıştı. İngiliz medyası, Suriye first ladysi olmadan önce Londra'daki yatırım bankası JPMorgan Chase'de bir yönetici pozisyonundaki Esma Esad’ın önünde engel gördüğü Rami Mahluf'u Beşşar Assad’ın gözünde düşmana dönüştürmüştü. O dönemde, Esad’in dayısı Muhammed Mahluf yaşanacak geçiş dönemi kapsamında Esed rejimine yeni bir alternatif arayışında olan Rusya’ya oğlu Rami’yi aday gösterdi. Bu haber, Beşşar Esad’a ulaştığında beklenildiği gibi oldu. Dayısı ile kuzenine yönelik öfkesi arttı.
Soru şu: Muhammed Mahluf, oğlunu Beşşar Esad’ın yerine nasıl olup da aday gösterme cesaretini gösterebilmişti? Çünkü kendileri iktidardaki Alevi grubun etkili nüfuz odaklarından. İran’a bağlı olan istihbarat organlarının aksine Suriye ordusu uzun bir zamandır Rusya’ya sadakat duyuyor. Rusların Esad’a yardım etmek için Suriye’ye geldiklerinde karşılaştıkları Suriye ordusunun yaşadığı yıpranmışlıktı. Fazlasından İranlı komutanların Suriye ordusu üzerindeki nüfuzu Rusları şaşırttı. Rusların ordunun zayıf noktalarını onarma çabaları boşa çıktı. Süreç içinde Suriye ordusunda İranlı komutan ve askeri danışmanların yerini Rus askeri uzmanlar almaya başladığında denge kurulabildi.
Rusya, Suriye’nin bütünlüğünü sağlama noktasında rejimin başındaki ismin Alevi olmasından yana. Çünkü Alevilerin yönetimden uzaklaştırılmaları, sahilde bağımsız bir ülke talep sürecini hızlandırabilir. Ancak bu konu Ankara ve Tahran yönetimlerinin Suriye’nin toprak bütünlüğüne ilişkin uluslararası platformlarda deklare ettikleri, Suriye’nin toprak bütünlüğü mutabakatına ters.
Sadece bu değil. Rusya'nın bağımsız Alevi devletini destekleyecek malı gücü yok. Ne derece doğru bilmiyorum ama Suriye’de, Tahran ve Şam rejim dayanışmasının Rusya aleyhine dönüşme ihtimaline karşı Rus şemsiyesi altında Hıristiyan Ortodoks milislerden silahlı birlikler kurulması söz konusu. Amaç, İran güdümündeki Asaib Ehlil Hak ve Hizbullah gibi Suriye’deki İran milis güçlerine karşı, Rusya yanlısı milis güçleri devreye sokmak. Rami Mahluf'un son günlerdeki muhalif söyleminin muhatabı büyük ölçekte sahil bölgesindeki Arap Alevileri. Beşşar Assad’ın dezavantajı eşi Esma Assad’ın “Sünni” olması. Bir diğer dezavantaj, Rami Mahluf’un destekçilerinin öne sürdüğü Esma Assad’ın, Osmanlı hanedanından olduğu iddiası.
ABD'nin Şam eski Büyükelçisi Robert Ford yılları önce evinde misafir olduğu Rami Mahluf’un Beşşar Assad’a yönelik eleştirilerini, "şimdiye kadar aklın neredeydi?" demeye getiriyor. Birtakım Rus şirketlerin ve analistlerin de bugün ‘ülkede yolsuzluk olduğunu keşfetmeleri’ ve bugün bundan şikayet etmelerini ilginç bulan Robert Ford, Rusların para taleplerini karşılamak isteyen Beşşar Assad’ın, gözlerini dayısı oğlunun parasına çevirdiğini söylüyor. Suriyeli bir analiste göre İngiliz ve İran destekli Esma Assad ile Rusya destekli Rami arasındaki çekişmenin ana nedeni Suriye ekonomisinin kontrolü. General Mahir Assad’ın yakın çevresinden iş adamı Hızır Tahir de bazı ekonomik sektörlerde Rami ile rekabet etmeye çalışıyor. Suriye rejiminin tepe noktasındaki çatlak, iktidardaki seçkinler arasındaki bölünmelerin, gelecek günlerde siyasi geçişe katkıda bulunabilir.
Suriye’de İngiliz ve İran istihbaratı destekli Beşşar Assad’a karşı Türk ve Rus istihbaratlarının işbirliği... İngilizler, Esma Assad, İranlılar Şiilik ve Beşşar Assad üzerinden Suriye’yi birlikte dizayn ediyorlar. Amaçları Rusya’yı ve Türkiye’yi oyun dışı bırakmak. Bu nedenle, Rusların Suriye halkından oluşturduğu toplumsal destek taleplerini işlevsiz bırakmak için, Rusya bağlantılı iş adamlarını itibarsızlaştırmaya çalışıyorlar. Beşşar'a verilen talimat, “Rusların adamı” görülen oligarkların mal varlığına çökmesi. Böylece Rusların, Beşşar Assad’a karşı Suriyeli aktörlerle darbe yapmasının peşindeler. Darbenin başarısız olması için “yedi yirmidört” birlikte mesai yaptıkları kesin.
İngiliz istihbaratının bilgi akışı, İranlıların insan gücü ve sahadaki askeri birlikleri bu iş için çoktan haberdar edilmiş. Türk İstihbaratı Suriye İstihbaratı’nın direktörü Ali Memlük, Rus Dış İstihbarat Servisi ise Beşşar Assad’ın kuzeni işadamı Rami Mahluf’u piyasaya sürüyor. Mahluf'un yakın korumasını “Wagner” adlı Rus paralı askerleri sağlıyor ve çoğunluğu Çeçenlerden oluşuyor. Ayrıca Rusya’da askeri eğitim alan ve Suriye savaşı süresince Rus ordusu ile birlikte hareket eden generaller de savaşın sona ermesinden yana. Onlar da Rus ve Türk partnerleri gibi düşünüyor.
Beşşar Assad’ın gönderilmesi ne zaman planlandı? Açık istihbarat kaynakları bu konuda çok verimli. Türk İstihbarat yetkililerinin en son ne zaman hangi tarihte Moskova'ya gittiklerine bakın. Aynı zaman diliminde Suriye'den de bazı isimlerin, Ali Memlük ve Rami Mahluf’un da Moskova’da soluğu aldıklarını görürsünüz.
Libya’da Ruslar, Hafter’i yalnız bıraktı… Türk - Rus gizli servisleri arasındaki göreceli operasyon dayanışmasının sadece Suriye ile sınırlı olduğunu sanmayın. Libya’da, Hafter’in sürekli zayiat vermesi, birliklerini geri çekmesi ve meşru Libya hükümetinin savaşta kontrolü ele geçirmesi, bu sözünü ettiğim işbirliğinin yansıması.
Tatar Türkü Rus Dış İstihbarat Servisi (SVR) Başkanı Sergey Narışkin... Rus Dış İstihbarat Servisi (SVR) Başkanı Sergey Narışkin, Rus Tarihi’nde mühim rol oynayan Tatar”(Türk) menşeli, 130 kadar asil ailelerden birine mensup. Rus dış istihbarat servisinin (SVR) şefi Sergey Yevgenyeviç Narişkin’in aile kökleri çok ilginç. Rus soylu ailesi Naryshkins; 16. yüzyılın ortalarından beri biliniyor. Naryshkin ailesi (Rusça: ?????????), Tatar kökenli bir Moskova boyar ailesiydi. 15. yüzyılda ailenin bir kısmı Moskova’ya taşınmıştı. Bu aileden Lev Kirillovich Naryshkin Podolsk (Rusça: ????????), Rusya’nın Moskova Oblastı’nda bulunan ve 1791’de şehir statüsü verilen kentin yöneticiliğini yapmıştı. 1671’de Rus Çarı’na yakınlaştılar. Kirill Poluektovich Naryshkin’in büyüleyici güzellikteki kızı Naryshkin Natalya Naryshkina (1651-1694), Çar I. Aleksey ile 22 Ocak 1671’de evlendi. Ertesi yıl, Natalya, gelecekteki Çar ve İmparator 1. Petro’yu (Deli Petro) doğurdu. Naryshkin Natalya Naryshkina’nın eşi Çar I.Aleksey, Romanov Hanedanının kurucusu 1613-45 arasında hüküm süren ilk çar I. Mihail’in oğluydu.
Natalya Narişkina’nın oğlu Petro, ülkesini modernize etmeye ve dönüştürmesine olanak tanıyan sinerjisini annesinden miras almıştı. Zihinsel çevikliği, sorgulayan zihni ve Batı’ya olan hayranlığı annesi kaynaklıydı. 1686’da, Rus çarı I. Petro, kendisine soy ağacı hazırlattı. Annesinin soyunu ta antik döneme kadar götüren, aslı astarı olmayan bilgilerle donatılan bu şecere kitabına göre; Naryshkin, Natalya Naryshkina’nın soyunun Tacitus tarafından belirtilen bir Germen kabile olan Naristi’den geliyordu. Daha sonra atalarının Kuzey Macaristan’daki Eger’e yerleştiği, Naryshkins ailesinin, Rusya’da geleneksel olarak eski yönetici ailelerinin merkezi konumundaki Kiev, Litvanya, Tatary ve birkaçlarının soyundan gelenlere mahsus ayrıcalıklı bir asalet mirasnı devam ettirdiği belirtildi. Bununla birlikte, Naryshkins aile üyelerinin prens unvanını asla kullanmamaları onur kaynağı görülüyordu. Bunun anlamı şu; kendi aile soylarını Çar ailesinden daha soylu kabul ediyor ve soyadlarının yeterince onurlu olduğunu savunuyorlardı.
Naryshkins ailesinin sonraki yıllarda saray ve kamu ofisleri düzenleyen Rus kamu politikası üzerinde önemli bir etkisi vardı. Decembrist MM Naryshkin de Naryshkin ailesindendi. Naryshkin isminin kökeniyle ilgili olarak birkaç versiyon var. Aile, soylu bir aileydi ve ataları Kırım Tatarcasına göre, Naryshka olarak adlandırılırdı. Naryshka, “Tatar adam” anlamına gelen adı Narysh’in küçültülmüş halidir ve Rusça çeviride “cesur” demektir.
Sergey Yevgenyeviç Narişkin; Putin’in güvendiği bir isim. O kadar ki “Financial Times” Putin’in, Naryshkin’e Medvedev’in yönetimini başkan olarak ele geçirmesini emrettiğini yazmıştı. Çocukluk çağında çocukluğunu sevmeyen birisi. Hırslı olduğundan, çocukluktaki en büyük hedefi sınıfında birinci olmaktı. Aile bağları ve gelenekler onun için önemliydi ve bunu önemserdi. Geleneklere ve dostluğa bağlılık, Naryshkin için utanç değil, onurdu. 1.78 cm. boyunda sessiz bir kişiliği olan ve yıllarca aynı kiloyu, 76 kg. istikrarlı şekilde koruyabilen Naryshkin, akrep burcundan. Kindar. Çocukluğunda St. Petersburg’da Fontanka Nehrinde öğrendiği yüzme sporunu çok seviyor. Sovyetler Birliği döneminde Stratejik İstihbarat Generali rütbesine yükselebilmiş ilk Türk Haydar Aliyev olmuştur. 1967’de Azerbaycan SSC Devlet Güvenlik Komitesinin başkanı olarak görevlendirilen Haydar Aliyev, Leningrad’daki İstihbarat Okulunda Sergey Yevgenyeviç Narişkin’i yetiştiren isim olarak biliniyor. Narişkin, İngilizce ve Fransızca’yı bu yıllarda öğrendi. Sergey Naryshkin ile okul günlerinden beri özel ilgilenildi. Dedektiflik araştırmasında doğuştan gelen yeteneği keşfedildi. Gitar çalmasını biliyordu ve Romantik kabul ediliyordu. Spor derslerinde canlı piramidin en tepesinde o olurdu. Çılgınlık derecesinde davranışları vardı, lisede sınavlarından başarıyla geçince kendini Fontanka çayının sularına bırakmıştı. Sonradan iyi bir raftingci olmuştu. Sergei Naryshkin, özel sektörde çalıştı. Philip Morriss, Ford, Katarpillar firmalarında yöneticilik yaptı. Narışkin ve karısı Tatyana Yakubçik? hakkında, bir dizi olumsuz iddialar da vardı. Güya Narışkinler, Leningrad vilayetindeki alkol üretimini kontrol altında tutuyor, rakip firmaları yasal olmayan yollarla tasfiye ediyordu. Haydar Aliyev’e saygısından dolayı Azerbaycan’ı çok seviyor ve Azerbaycan’ın büyük bir dostu. 2012’de Azerbaycan yönetimi onu “Dostluk” ödülüne layık gördü.
