Kösedağ Savaşı
03.07.1243 01 Ocak 1970
1230 yılında Ahlat kalesi sebebiyle karşı karşıya gelen Alaeddin Keykubad ile Celaleddin Harezmşah arasında büyük bir savaş oldu. Bu savaşın adı, Yassı Çemen savaşı idi. Bu savaşta Anadolu Selçuklu Devleti, Harezmşahları büyük bir yenilgiye uğrattı. Savaş neticesinde Harezmşahların zayıfladığını gören İlhanlılar ise toparlanmasına izin vermeden Harezmşah devletine saldırarak bu devleti tarih sahnesinden sildi. Böylelikle Anadolu Selçuklu Devleti ile İlhanlılar, sınır komşusu haline gelmiş oldu. Alaeddin Keykubad, Moğolların saldırma ihtimalini göze alarak sınır bölgelerindeki kaleleri onardı ve sınıra askerî birlikler konuşlandırdı. İlhanlılar, Alaeddin Keykubad’dan çekindikleri için Anadolu Selçuklu Devletine saldırıda bulunmuyorlardı. Sultan Alaeddin’in zehirlenerek vefatından sonra Selçuklu tahtına II. Gıyaseddin Keyhüsrev oturdu. (Demir, 2017, s. 240). II. Gıyaseddin Keyhüsrev deneyimsiz olması sebebiyle devleti idare etmekte babası kadar iyi değildi. Moğollardan kaçarak Anadolu’ya sığınan göçebe Türkmenler, Anadolu Selçuklu Devletini tam bir kargaşaya sürükledi. Selçuklu yönetimi bu kargaşayı önlemek için sert önlemlere başvurunca Anadolu Selçuklu Devleti tarihinin en büyük ayaklanması patlak verdi. Baba İshak önderliğindeki isyancılar, başkent Konya üzerine yürüdüler (Keleş, 2018, s. 88). Bunun üzerine II. Gıyaseddin Keyhüsrev şehri terk etmek zorunda kaldı. Anadolu Selçuklu Devleti, iki yıl boyunca bu isyanı bastırmakla uğraştı ve 1240 yılında isyan bastırıldı. Baba İshak isyanının Anadolu Selçuklu Devletini iyice zayıflattığını gören Moğollar, Anadolu’yu işgale kalkıştılar. Moğol orduları Anadolu’ya girerek önce Erzurum’u işgal ettiler (Koca, 2015, s. 49). II. Gıyaseddin Keyhüsrev komutasındaki Anadolu Selçuklu ordusu da Moğolları durdurmak üzere Sivas’a doğru ilerledi. Geçitler ve stratejik noktalardaki hazırlıklarını tamamlayıp savunma yapar halde Moğol ordusunu beklemeye koyuldular. Selçuklular, Moğolların iki katı kadar orduya sahiptiler (Kütük, 2018, s. 298). Zafere kesin gözüyle bakan devlet erkânı kendisine taarruz etmeyi tavsiye edince yeterli savaş tecrübesi bulunmayan II. Gıyaseddin, askerî nizam kurallarını çiğneyerek düşmanı taarruz ederek karşılamaya karar verdi. Selçuklu ordusunun en değerli kısmını oluşturan yirmi bin kişilik bir birlik ovaya indi (Sümer, 2002). Moğol ordusunun saldırılarına savunma değil taarruz ederek karşılık veren Selçuklu kuvvetleri, Moğolların kadim Türk savaş taktiği olan Turan taktiğini kullandıklarını fark edememiş ve sürek halinde Moğol öncü birliklerinin peşinden gitmeye başlamışlardır (Koca İ. , 2017, s. 36). Bu stratejik hamle, Selçukluların yaptığı ilk hataydı. Sağ ve sol kanatlardan kapanın içine alınan öncü kuvvetler Moğol ordusu tarafından kısa bir süre içinde bozguna uğratıldı. Daha önce bir savaş yönetmemiş olan II. Gıyaseddin Keyhüsrev, öncü kuvvetlerin bozguna uğratılmasını mağlubiyet zannederek otağını ve hazinelerini dahi yanına almadan geri çekildi. Oysa ordu henüz yenilmemişti ve savaş halen devam ediyordu. II. Gıyaseddin’in kaçtığından Selçuklu ordusunun haberi yoktu. Selçuklular, hava kararıncaya dek Moğol ordusuyla çarpışmaya devam ettiler. Hava kararınca geri çekilen Selçuklu ordusu, sultanın kaçtığını yeni öğrenebilmişti. Bunun üzerine askerler de otağını bırakarak hızlıca cepheyi terk ederek geri çekildiler. Moğollar, önce bu durumun bir hile olduğunu düşünerek iki gün boyunca taarruz etmediler. Sonuç almak isteyen Moğollar, çadırların bulunduğu alana kadar ilerlediklerinde Selçuklu ordusunun tamamen çekildiğini görmüşlerdi. Kösedağ hezimetinden sonra Moğollar süratle Anadolu içlerine doğru yayılmaya başlamışlardı (Kaya, 2013, s. 301). Böylece iki yüz yıllık Anadolu Selçuklu Devleti, yıkılma safhasına girmiş oldu.
