Faruk Nafiz Çamlıbel ve Şükûfe Nihal
Ahmet Özdemir 01 Ocak 1970
EDEBİYAT çevrelerinde Faruk Nafiz’in adı anılınca, kitabımızın hayatı ile ilgili bölümünde bi bir iki cümle ile nasıl tanıştıklarından söz ettiğimiz kadın şairlerimizden andığımız kadın şairlerimizden Şukufe Nihal’ın adı anımsanır. Şukufe Nihal adı geçince de Faruk Nafiz anılır ve bir duygu iklimi oluşur. Kimdir Şukufe Nihal? Bir cümlelik yanıtını 17 Ağustos 2008’de Hürriyet gazetesinde Soner Yalçın vermişti: “Hep ideal aşkı arayan bir şair!”
1896’da İstanbul Yeniköy’de bir köşkte doğdu.
Dedesi Sultan V. Murad’ın doktoru Emin Paşa’ydı. Babası Miralay Ahmet Abdullah Bey eczacıydı. Baba tarafından soyu Kastamonulu Katipzadelere uzanıyordu. Annesi Nazire Hanım asker kökenli bir ailenin kızıydı.
Şukufe Nihal’in çocukluğu ve dolayısıyla öğrenimi, babasının görevleri gereği gittikleri Manastır, Şam, Beyrut ve Selanik’te geçti. Arapça, Farsça, Fransızca öğrendi.
Babası entellektüel biriydi. Onun sayesinde küçük yaşlarında edebiyatla tanıştı. İlk şiiri “Hazan” Resimli Kitap’ta yayınlandı.
18 yaşında üniversiteye gitti. Ancak babasının tayini Şam’a çıkınca İstanbul’da tek başına kalmaması için zorla evlendirildi. O dönemin yasalarına-kurallarına göre evlilik üniversiteye gitmeye engeldi. Bu hakkı boşandığında elde edebildi. 1919’da üniversitenin coğrafya bölümünden mezun olan ilk kadın oldu. Ve ilk kadın lise öğretmeni. Emekli olduğu 1953 yılına kadar İstanbul’un çeşitli okullarında öğretmenlik yaptı. Bu konuda ayrıntılı bir yazıyı 24 Eylül 2008’de Bizim Gazete’de yazmıştım.
Şukufe Nihal, Faruk Nafiz Çamlıbel gibi Cumhuriyet Türkiyesi’nin ilk aydın öğretmenlerinden biriydi. Yalnız Faruk Nafiz’in değil, Nazım Hikmet’in Cenap Şehabettin’in kardeşi şair Osman Fahri’nin, Ahmet Kutsi Tecer’in ona duygusal yakınlığı vardı. Hepsi onun için şiirler yazmışlardı. Şukufe Nihal, edebiyatçı Mithat Sadullah Sander ve politikacı Ahmet Hamdi Başar ile evlendi. Hayatı köşkte başlayıp huzur evinde bitti.
Kitabımızın ilk bölümünde sözünü ettiğimiz gibi Faruk Nafiz Çamlıbel yaşamı boyunca unutamayacağı büyük Şukufe Nihal’i halasının Erenköy’deki köşkünde gördü. Karşılıklı birbirlerinden etkilendiler. Birbirlerine şiirler yazdılar:
“İnce bir kızdı bu solgun sarı heykel
gibi lal/
Sanki ruhumdan uzat sisli bir
akşamdı Nihal/
Ben küreklerde Nihal’in gözü enginlerde/
Gizli sevdalar için yol soruyorduk nerde./”
Faruk Nafiz Çamlıbel “Yıldız Yağmuru”nda, Şukufe Nihal ise “Yalnız Dönüyorum” adlı romanda aşklarını dile getirdiler. Edebiyat öğretmeni olan Faruk Nafiz Çamlıbel evlilik teklifine Şukufe Nihal’den hep olumsuz yanıt alması üzerine sinirlenerek tayinini Ankara’ya çıkardı. Ve burada; Ankara Lisesi’nde coğrafya öğretmenliği yapan Aziziye Hanım’la ani bir evlilik yaptı. Yıl 1931’di. Bir zamanlar; “Yalnız kalmaktansa Nihal’imden uzakta/ Kalsam diyorum, dar-ü diyarımdan uzakta” diyen şairin bu ansızın evlenmesi edebiyat çevrelerini çok şaşırttı. En çok da Şukufe Nihal’i; gerçi kavga ettikleri için bir süredir görüşmüyorlardı ama o da anlam verememişti bu ani evliliğe. Şöyle yazmıştı:
“Dalgalar sürükleyin beni de enginlere
Kumların arasında ben de bir parça taşım
Ayrılmayız, beraber dalarız derinlere!
Derken, bırakıp gitti elimi arkadaşım”
Çamlıbel duygularını “Yıldız Yağmuru” adlı romanında verdi. Yıllar sonra 1954 yılında Cumhuriyet gazetesi muhabiri Sermet Sami Uysal Faruk Nafiz Çamlıbel’e sordu: Eşinizle aşk evliliği mi yaptınız?
Faruk Nafiz şu karşılığı verdi: “Hayır. Birbirimizi beğenip evlendik; duygudan çok kafa izdivacı oldu daha doğrusu.”
Faruk Nafiz Çamlıbel’in ani evliliği ardından Şukufe Nihal de evlilik kararı aldı. Ahmet Hamdi Başar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden sınıf arkadaşıydı. Okul arkadaşının zaman içinde ülkenin sosyal sorunlarına ilgi göstermesi çok hoşuna gidiyordu. Ayrıca oğlu Necdet’e, yakın ilgisi de bu evliliğe zemin oluşturdu. Evlendiler. Ancak aradığı huzuru bulamadı; eşi sürekli politik beklentiler, arzular peşindeydi. 1960’ta boşandılar.
Faruk Nafiz Çamlıbel ölümsüz aşkını hiç unutamadı. Sadece rastlantı mıdır; Şukufe Nihal’ın ölümünden bir buçuk ay sonra vefat etti!
