SABAHATTİN EYÜBOĞLU
01 Ocak 1970
Yazar, Çevirmen, Belgesel Yönetmeni
1908 Trabzon Akçaabat’ta ailenin ilk çocuğu olarak doğdu. Babası Rahmi Bey Mülkiye bitirmiştir. Ünye’de kaymakam olarak görev yapmaktadır. Çeviriler yapabilecek derecede Fransızca biliyor, ayrıca Arapça ve Farsça’da bilmektedir. Annesi Lütfiye Hanım ev kadını. Pulathaneli bir ağa kızıdır. Eski yazı biliyor. İlahiler, türküler , masallar ve bilmeceler söylüyor çocuklarına. Özellikle Yunus’u ezbere biliyor.1911 yılında kardeşi Bedri Rahmi Görele’de doğdu. 1915 yılında Pınarbaşı’nda ilkokula başlıyor, Havza ve Kütahya’da devam ediyor. 1915 yılında kız kardeşi Nezahat 1917 yılında da küçük kız kardeşi Mualla doğdu.
1919 ‘da babası Havza Kaymakamı oldu. Ertesi yıl kardeşi Mustafa doğdu. 1921 yılında Babası Rahmi Bey Kütahya mutasarrıfı oldu. Bu yıllarda Sabahattin Eyüboğlu ve kardeşi Bedri Rahmi hastanedeki Kurtuluş Savaşı yaralılarının ailelerine göndermek istedikleri mektupları yazıyorlar. Aile, Çerkes Ethem olayını burada yaşadı. Kütahya’nın düşman işgaline uğraması tehlikesi baş gösterince babası önce ailesini Ankara’ya gönderdi. Bir ay sonra da kendisi gitti. 1924 – 1925 yılları arasında Artvin’de bulundular. 1925 yılında, babası Trabzon milletvekili oldu. Ailece Trabzon’a geri döndüler. Kardeşi ile birlikte Trabzon Lisesi’ne kaydoldular. Bu yıllarda Fransızca çevirilere başladı. Yüksek öğrenimi ise Atatürk´ün yurt dışına gönderdiği ilk kafileyle gittiği Fransa´da Dijon, Lyon ve Paris üniversitelerinde Dil, Edebiyat ve Estetik (Sanat felsefesi) okuyarak tamamlamıştır (1928 - 1932). Kardeşi Bedri Rahmi Eyüboğlu’nu yanına alarak onun Andre Lhote Atölyesi’nde çalışmasını sağladı. Fransız bir kıza aşık oldu, ancak babası karşı çıkınca evlenmekten vazgeçti. 1932’de Türkiye’ye döndü. 1933 yılında İngiltere’de Fransızca öğretimi görmek ve bir rapor hazırlamak üzere Londra’ya gönderildi.
Sekiz ay kaldı. 1934’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine Fransız Edebiyatı doçenti olarak atandı. Prof. Spitzer derslerini tercüme etti. Romanoloji seminerinde Fransız edebiyatı, karşılaştırmalı edebiyat ve dil dersleri verdi. 1939 yılına kadar süren doçentliği sırasında ayrıca Türkoloji şubesinde metinlerle Fransız edebiyatı dersleri, Yabancı Diller okulunda Fransızca dersleri verdi. 1939 yılında Hasan Ali Yücel başlatacağı atılımlar için onu Ankara’ya aldırdı. Talim Terbiye Kurulu üyesi ve Tercüme Bürosu başkan yardımcısı oldu. Aynı yılda Birinci Maarif Şurası’na katıldı. Köy Enstitülerin mimarı İsmail Hakkı Tonguç ile tanıştı. Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü´nde Kültür tarihi dersleri verdi. 1947 yılına kadar, Milli Eğitim Bakanlığı’nın heyetinde kaldı. Bu zaman içinde Dünya klasiklerini yayımlayan tercüme bürosunda önce Aza sonra Müdür olarak çalıştı. 1946 yılında Halikarnas Balıkçısı, kardeşi Bedri Rahmi, Necati Cumalı, Erol Güney, Sabahattin Ali ile ilk Mavi Yolculuğu’nu düzenledi. İkinci kez Paris’e gitti. Prof. Alfred Rufer ve kızı piyanist Magdi Rufer ile tanıştı, ve Magdi hanımla hayatını birleştirdi. Dönüşünde İstanbul Üniversitesi Fransız Dili Bölümü´nde Karşılaştırmalı Türk - Fransız Edebiyatı (1950 - 1960), Teknik Üniversite´de ve Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu´nda Sanat Tarihi (1951 - 1958) derslerini verdi. 1952 yılında babası Rahmi Bey öldü.
1956 – 1960 yılları arasında, belgesel sinema alanına yöneldi. M.Ş.İpşiroğlu , Aziz Albek ve Macit Gökberk’le birlikte belgesel filmlerini yaptı. 27 Mayıs 1960 Müdahalesi’nden sonra 147’liler listesine alınıp üniversiteden uzaklaştırılan öğretim üyeleri arasında o da vardır. Bu süreçte dostu Tonguç öldü. Ciddi bir kalp krizi geçirdi. Yeniden göreve çağrıldığında yalnız İTÜ’deki öğretim üyeliğini kabul etmiştir. 1962’de Şakir Eczacıbaşı ile Eczacıbaşı Kültür Filmleri’nden “Yaşamak İçin”i hazırladı. İstanbul’daki evi de Ankara’daki evi gibi sanat ocağına dönüştü. Yine günün önde gelen düşün ve sanat adamları yöresindedir. Tercüme bürosu evine taşınmış gibidir.
Vedat Günyol’la Can Yayınları çeviri dizisini sürdürmektedirler. Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol´la birlikte Babeuf´ta çevirdiği Devrim Yazıları (1963) adlı kitap dolayısıyla Ceza Yasası´nın 142´nci maddesine uymamakla suçlanarak mahkemeye verilmiş, beraat etmiştir (1966). Eyüboğlu 12 Mart darbesinden sonra da Sıkıyönetim Komutanlığı´nca eşi Magdi Rufer, Azra Erhat, Tilda Kemal ve Vedat Günyol ile gizli örgüt kurmak suçuyla tutuklandı, dört ay tutuklu kaldıktan sonra açılan davada beraat etti. 13 Ocak 1973 günü, Vedat Günyol, Azra Erhat’la Gargantua çevirisini yapmaktadırlar, çalışmaya ara vermelerinden kısa bir süre sonra Sabahattin Eyüboğlu kalp krizi geçirerek yaşama veda etti. Sabahattin Eyüboğlu Mehmet Ali Cimcoz´la birlikte yaptığı Eflatun´un Devlet çevirisi ile 1959 yılında Türk Dili Kurumu Çeviri ödülünü, 1960’da Mavi ve Kara adlı deneme kitabı ile de Ataç Armağanı’nı kazanmıştır.
