HOCAM PROF. DR. MUHARREM ERGİN
Prof. Dr. M. Metin KARAÖRS 01 Ocak 1970
06 Ocak 1995 Türklük Bilimi ile ilgili birikimimin büyük bir kısmını kendisinden
öğrendiğim aziz hocam Prof. Dr. Muharrem Ergin’in vefat tarihi. Bu tarihte ben
Kazakistan Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesinde görevli idim.
1963 yılı Kasım ayında Kara Harp Okulu’ndan 21 Mayıs 1963 olayları sebebiyle ayrılıp
girdiğimiz Üniversite sınavından sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili
ve Edebiyatı Bölümüne kayıt yaptırdığımda Prof. Dr. Muharrem Ergin’i tanımıştım.
Kendisi İ.Ü.Edb.Fak.TDEB’ye kayıt yaptıran 21 Mayıs 1963 olaylarının mağduru biz beş
eski Harbiyeli’ye “siz bu milletin fedakar, vatansever evlatlarısınız, başınıza
istemediğiniz bir sıkıntı geldi. Bundan dolayı küsmeyiniz. Bu bölüm sizin seveceğiniz bir
bölümdür, , Türklük Bilimi bölümüdür, biz hocalarınız size daima yardımcı olacağız” bu
bölümde sıkılmayacaksınız, sizleri biz anlıyoruz, sizlerin yanınızdayız” şeklindeki
sözleriyle bize moral verdiğini hayatım boyunca hiç unutmadım. Birinci sınıfa geç kayıt
yaptırmıştık. 1964 Şubatında baraj dersi olan Osmanlıca Türkçesi dersinin sınavının
sonucunu koridorda başarılısın diye hocamın ağzından duymak beni dünyanın en mutlu
insanı yapmıştı. Genç, dinamik, enerjik ve kararlı tavırları ve bizimle özel olarak
ilgilenip eksik olan derslerimizi tamamlatmasıyla o zamanın bu genç doçenti, gönlüme
taht kurmuş, beni, kendisinin hayranı ve daha sonra Türk Dili ve Edebiyatı uzmanı yaptı.
12 yıla yakın bir süre orta ve yüksek öğretimde edebiyat öğretmenliği, lise müdürlüğü,
eğitim enstitüsü öretmen ve idarecilik görevlerimden ve 12 Eylül 1980 fiili durumundan
sonra yanına varıp “ben doktora yapmak istiyorum” diye isteğimi belirttiğimde“Metin,
mezun olalı 12 yıl olmuş, şimdiye kadar neden gelmedin” diye sorduğunda “Hocam, orta
öğretimde idarecilik yaparak istemediğim tavır ve davranışlara mani olmaya çalıştım”
deyince gülümseyerek “senin doktora çalışmana danışman olurum, git bir yıl Rusça çalış,
(Kuleli Askeri Lisesinde ve Harp Okulunda yabancı dilim Rusça idi) sınava gir öyle gel”
sözleriyle yönlendirmesini, doktora tezi konusu olarak Nevayi’nin II. Divanı Nevadirü’ş
Şebab’ı seçmem üzerine “-Metin, Nevayi üzerinde şimdiye kadar sadece Günay Alpay,
Ali Nihat Tarlan Hoca ile çalışmaya cesaret edebildi, zordur, yapabilecek misin”
demesini, cevaben “Hocam, yaparım” cevabımı, doktora çalışmam bitince “Kayseri’ye
git orada Türkçe Bölümünde sana ihtiyaç var” demesini hiç unutmadım. Hocamın
dediğini tuttum. Kayseri’ye 1986’da gittim. Orada Yar. Doç, Doç ve Prof. olarak 22 yıl
çalıştım. Hocalar, öğrencilerinin kaderini de yönlendiriyorlar. Hocam Ergin’in
şahsiyetim, karakterim ve bilimsel birikimimin üzerindeki etkisi çok büyük olduğundan
“Türk Lehçelerinde Şekil ve Cümle Bilgisi” adlı kitabımı bu minnetin bir ifadesi olarak
aziz ruhuna ithaf ettim.
Ergin Hocam, 1923’te Ahıska vilayetinin Ahılkelek kazasına bağlı Gögye köyünde
Terekeme Türkleri’nin Kemaloğulları adlı bir aileye mensup Haydar Ergin ve Naime
Hanım’ın oğlu olarak dünyaya geldi. Bu aile daha sonra Türkiye’ye göçmüş ve Muş
vilayetinin Bulanık kazasına yerleşmiştir. Bulanık İlkokulu ve Muş Ortaokulu’ndan sonra
Balıkesir Lisesi’ne parasız yatılı olarak okuyan Ergin, Reşit Rahmeti Arat, Ahmet
Caferoğlu, Ali Nihat Tarlan, Mecdut Mansuroğlu, Ahmet Hamdi Tanpınar, Mehmet
Kaplan, Janos Eckmann, Ahmet Ateş, İsmail Hikmet Ertaylan gibi, her biri Türkiye’nin
Türkoloji Merkezi olmasına hizmet etmiş hocaların eğitiminde okuyup 1947 yılında
mezun oldultan sorma 1950 yılında mezun olduğu kendi bölümüne asistan oldu. Bu
bölümde 1954’te doktor, 1962’de doçent, (Eski Türk Dili Kürsüsü Başkanı), 1971’de
Profesör (1986-1990’a kadar Bölüm Başkanı) olan Ergin hocam, Milletler Arası
Türkoloji Kongeleri’nin Başkanlığını da yapmış Türk kültürüne hizmet eden çeşitli
kuruluşlardan üstün hizmet madalyaları almıştır.
Ergin Hocam göz kamaştırıcı başarılı ve mutlu bir hayat geçirmiştir. Kendi deyimiyle
“vazifesini yapan insanların huzuru”yla bu fani dünyadan ayrılalı 13 yıl oluyor. 1964
yılında vefat eden hocaların hocası büyük Türk bilgini, karşılaştırmalı Türk dili
araştırmalarının Türkiye’de kurucusu Ord. Prof. Dr. Reşit Rahmeti ARAT’ı Türk
uçmağına, ebedî aleme uğurlarken İstanbul Üniversitesi ana binasında yaptığı konuşmada
“Türklük aleminin büyük direklerinden biri daha çöktü…” sözleri kendisinin ve bütün
Türkçülerin duygularını ve Türklüğün ölmeyeceğini dile getiriyordu.
Dede Korkut Hikayeleri’nin karşılaştırmalı metni konusunda doktora, grameri ve sözlüğü
konusunda doçentlik, Orhun Abideleri ve Azeri Türkçesi kitaplarıyla profesörlük takdim
tezi hazırlayan Ergin Hocam, Türk dil bilgisinin ilk akademik nitelikte çalışması olan ve
Türk Üniversitelerinde en çok okutulan Türk Dil Bilgisi ve Üniversiteler İçin Türk Dili
adlı kitapları, Çağatay Türkçesi sahasında yazılmış Şecere-i Terakime, Azeri Türkçesi
sahasındaki Haydar Baba’ya Selam, Eski Anadolu Türkçesi sahasında yazılmış Kadı
Burhaneddin Divanı’nın transkripsiyonlu metni gibi bilimsel eserlere, fikir ve kültür
adamı kimliğini ortaya koyan Türkiye’nin Bugünkü Meseleleri, Sovyet Emperyalizmi,
Balkanlar ve Türkiye, Türkiye’yi Bu Güne Getiren Tarihi Seyir adlı eserlere, çeşitli
gazete ve dergilerde yayınlanmış Milliyetçiler Korkmayınız, Birleşiniz başlıklı yorumlara
sahiptir.
Ergin hocamın yazdığı Türk Dil Bilgisi kitabı akademik seviyede yazılmış bir kitaptı.
Zannedersem bu kitabı hocası Arat ile birçok konularda fikir alış verişinde bulunarak
yazmıştı. Otuz yıllık üniversite hocalığımda öğrencilerime bu kitabın rehberliğinde Türk
dilinin gramerini anlatmaktan büyük bir haz duydum.
Hocam Muharrem Ergin benim için kişiliği, davranışları, hayat tarzı, üslubu, Türkoloji
bilgisi ve kavgalarıyla örnek bir insan olmaya devam ediyor. Edebiyatta belirli sanat ve
üslup anlayışlarının oluşturduğu gruplar, okullar vardır ya. Ergin Hoca da bir okuldur. Bu
okula Türklük Bilinci Okulu denmelidir. Ergin, Türklük Bilinci Okulunun en ulu
rehberlerindendir. Bugün Türkiyede Türk dili ve Türklük üzerinde çalışan bilim adamları
Ergin pınarından doya doya içmektedirler. Öğrencisi olmakla gururlandığını her fırsatta
dile getiren Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA, Ergin’in bir özelliğinin de Türkçeyi çok
iyi konuşması olduğunu söylemekte çok halklıdır. Hatiplik ve üslup sahibi olmak
Ergin’in en büyük vasıflarındandır.
ERGİN, Türk Milli Kültürü ve Dünya Görüşü Üzerine[1] yaptığı yorumlarda Türk
milletinin seçkin, güzide bir aydını olarak Türkiye’yi, Türk milletini ayakta tutan beş
kudretten, güçten, kuvvetten birincisinin askeri güç, “Bütün Türk tarihinde, Türk
Ordusu’nun en kuvvetli vurucu güce sahip olduğu devre günümüzdeki devredir.”,
ikincisinin siyasi ve idari kudret, üçüncüsünün iktisadi güç, dördüncüsünün jeo-politik
güç, beşinci gücün ise sosyal ve kültürel kuvvet olduğunu dile getiriyordu. Türkiye’nin 1.
Beka, 2. siyasi huzur, 3. iktisadi kalkınma, 4. aklın ve ilmin hakimiyeti 5. milli eğitim
olmak üzere belli başlı beş ana davası, halledilmesi gereken meselesi olduğunu
belirtiyordu.
Ergin hocam, Türk kültürüne hayrandı, Türk ülküsüne en çok gönül verenlerdendi. Farklı
kültürlerin doğuşunu insanoğlunun maddi, ruhi ve sosyal ihtiyaçlarını farklı farklı
karşılamasına bağlamış, kültürü “bir milletin fertlerini, kardeşlik bağları içinde birbirine
bağlayan sosyal akrabalık bağlarının ahenkli bir bütünüdür. Bu sosyal akrabalık bağları
dil, din, örf ve adetleri dünya görüşü sanat ve tarihtir” diye tanımlamıştır. Kültürün
vasıflarını, milli olma, orijinal olma, tabii ve canlı olma, devamlı olma, nesilden nesile
intikal etme, maddi ve manevi olma, gelişme, ahenk ve bütünlük içinde olma, bazı
değerlerle başka kültürlerle akrabalık ve benzerlik içinde olma, medeniyetten ayrı bir
konumda olma, şeklinde belirttikten sonra; dünya üzerindeki kültürlerin 1. yetiştirdiği
insan tipi, 2. ortaya koyduğu toplum şekli, 3. başka kültürlere karşı tavrı, 4. kendisini
koruma ve kollama gücü bakımından birbirleriyle karşılaştırabileceğini belirtmiştir. Bu
karşılaştırma sonucunda Türk kültürünün dünyanın en özgün ve üstün kültürlerinden
birisi olduğuna hayranlığını belirterek dikkatimizi çekmiştir.
Türkçede Millet Felsefesi başlıklı yorumları ile Türk milletinin düşünüş tarzı, hayat
görüşü ve özelliklerinin Türk Dili’ne aksettiği dile getirmektedir. “İyelik sisteminin
Türkçede çok kuvvetli olması, mülkiyeti reddeden sistemlerin Türk milleti tarafından
kabul edilmeyeceğinin en büyük delilidir” mealindeki yorumları bunlardan biridir.
Ergin Hocam bir irade timsaliydi, kararlılık sembolüydü, lider ruhluydu. 1944 yılındaki
Mehmet Akif’i anma töreni için şunları söylüyordu[2]: “Muhteşem ihtifal yine geç
saatlere kadar sürdü. O ihtifalde bütün Türk vatanına bugün söylediğim gibi kimsenin
Akif’le Milletimiz arasına giremeyeceğini haykırdım ve biz yaşadığımız müddetçe bu
topraklar üzerinde İstiklal Marş’ından başka bir milli marş olamayacaktır dedim.
Biraz sonra karanlık çöktü. Programımız üniversite gençliği olarak belli idi, emniyet
makamlarıyla devamlı temas halinde idik ve ihtifalden sonra toplu olarak hiç değilse
büyük bir grup olarak Akif’in Edirnekapı’daki mezarında saygı duruşu yapmaya
gidecektik. Fakat karanlık çöktüğü için harp içinde olduğumuz için, ışıklar da
söndürüldüğü için ve tabii hepsinin üstünde sıkıyönetim olduğu için emniyet makamları
“gidemezsiniz” dediler. Biz o günkü gençlik olarak sevgili arkadaşlarım “gideceğiz”
dedik ve “gittik”.
İşte bu “gittik” ruhudur Türkiye’yi 50 senedir yaşatan. Bunu asla aklınızdan çıkarmayın
“gittik” sözüdür. Biz gideceğiz dedik ve dayandık. Onun üzerine çok sevgili emniyet
mensupları “peki” dediler. Emniyetin gözetiminde konvoy halinde gidip Akif’in
mezarında halkalandık.”
Türkiye’nin Bugünkü Meseleleri kitabında “Türkiye’yi Varlık Davası İle Karşı Karşıya
Getiren Sebepler’i sayarken tarihi zaaflarımızı yalnız kavim olma, iyilikler adası olma,
çok yayılma, iç mücadele, yerleşme güçlüğü, çoğalmama, medeniyete ayak uyduramama
gibi sebeplere bağlaması, Türk milletinin bugünkü durumunu göz önüne aldığımızda, ne
kadar uzak ve isabetli görüşlü olduğunu anlatmaya yeter.
Türklük gurur ve şuuruna sahip olmak isteyen her Türkün aziz hocam Muharrem
ERGİN’i okuması ve hazmetmesi gereklidir.
Aziz Hocam, bizlere sunduğun pınardan kana kana içiyoruz. Akif için bir konuşmanda
“Allah Türk Milletini senden ayırmasın” diye dua etmiştin. Biz de dua ediyoruz. Allah
bizi sizin gibi hocaların rehberliğinden ayırmaz İnşaallah…
[1] Ergin, Muharrem; Türk Milli Kültürü ve Dünya Görüşü, Kubbealtı Akademi
Mecmuası, Yıl 14, Ekim 1985, S: 4, s. 27-50
[2] 1986 yılı Aydınlar Ocağı’nın Akif’i Anlatıyorlar söyleşisi’nden (Yeniçağ gazetesi
Kitap eki, 23. Aralık 2006, s.9.)
