Abdülhak Adnan Adıvar
01 Ocak 1970
1882-1955
Türk siyasetçi, yazar, tarihçi ve hekim.
Cumhuriyet tarihinin ilk bilim tarihçisi. Türkiye’de sağlık örgütlenmesine yaptığı katkılarla tanınan tıp ve siyaset adamı. Sağlık bakanlığı, meclis ikinci başkanlığı yapmıştır. Ünlü romancı Halide Edip’in eşidir.
1882’de Gelibolu’da doğdu. 1905’te Tıbbiye’yi bitirdi. Meşrutiyet yanlısı çalışmaları nedeniyle Avrupa’ya kaçmak zorunda kaldı. İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra 1909’da yurda dönerek tıp ve sağlık kurumlarında öğretim üyesi, yönetici olarak çalıştı; genel sekreterliğini yaptığı Kızılay’ın yeniden yapılanmasında büyük emeği geçti.
1917’de Halide Edip ile evlendi. Son Meclis-i Mebusan’a İstanbul mebusu olarak giren Adıvar, İstanbul’un işgali üzerine Anadolu’ya geçerek Kurtuluş Savaşı’na katıdı. Birinci Meclis’te sağlık bakanlığı, Meclis ikinci başkanlığı, Büyük Zafer sonrasında Ankara hükümetinin temsilciliğini yaptı. Çocuk Esirgeme Kurumu'nun kurucuları arasında yer aldı.
1924’te kurucuları arasında yer aldığı Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın 1925’te kapatılmasının ardından Avrupa’ya gitti.
17 Haziran1926’da Mustafa Kemal’e karşı düzenlenen İzmir’deki suikast girişiminin sorumlularından biri olarak gıyaben yargılandığı İstiklal Mahkemesi’nde beraat etmesine kaşın 1939’a değin yurda dönmedi. İngiltere ve Fransa’da yaşadı.
Adıvar, Bertrand Russell'ın The Problems of Philosophy (Londra 1911) adlı eserini Felsefe Meseleleri adıyla Türkçe'ye tercüme ederek 1935 yılında İstanbul’da yayımladı. Bu çalışma ile İngilizlerin kullandığı felsefe diline aşina olmaya çalışmıştır.
Paris’te bilim tarihi alanında Fransızca yazdığı La Science chez les Turcs Ottomans (1939) adlı bir eser yayımladı. Bu eseri Türkiye’ye döndükten sonra Osmanlı Türklerinde İlim adıyla Türkçe kaleme almıştır.
1940’ta İslam Ansiklopedisi yazı kurulu başkanlığına getirildi. Bu kurul, dört cilt ve 1 ek halinde, 193-1938 yılları arasında İngilizce olarak hazırlanmış bir ansiklopediyi çevirerek yayınlamayı üstlenmiş ancak yeni maddeler ekleme ve bazı maddeleri genişletme kararı alınınca on üç ciltlik bir ansiklopedi halini gelen İslam Ansiklopedisi ancak 1988 yılında tamamlanabilmiştir. İslam Ansiklopedisi’nin Yayın Kurulu Başkanı olarak Türk kültür hayatına büyük katkıda bulunmuş olan Adıvar’ın yazdığı ansiklopedi madderlerinden bazıları Ali Kuşçu, Ebu'l-Kâsım Zehrâvî, Fârâbî, Hârizmî, İbn Bâcce, İbn Haldûn ve Kınalızâde maddeleridir
Adnan Adıvar'ın bilim tarihimiz açısından önemli olan diğer bir eseri de 1944 yılında İstanbul'da yayımlanan Tarih Boyunca İlim ve Din'dir. Bu eserde din ve bilim ilişkilerini tarihi gelişimi içinde incelemiştir.
Adıvar, deneme ve makalelerini Bilgi Cumhuriyeti Haberleri (1945), Dur Düşün (1950), Hakikat Peşinde Emeklemeler (1954) adlı kitaplarında topladı.
Bilim tarihi alanında ilk metin çalışması
Türkiye'de bilim tarihi alanında ilk metin çalışması, Adnan Adıvar'ın da katıldığı bir çalışma topluluğu tarafından yapılmıştır. Bu çalışmada, Osmanlı düşünürlerinden ve matematikçilerinden Molla Lütfi'nin Sunak Taşının İki Katının Alınması Hakkında adlı küçük bir risalesi elde mevcut olan üç nüsha karşılaştırarak Fransızca’ya çevrilmiştir. Çeviriyi Abdülhak Adnan Adıvar ile Henry Corbin gerçekleştirmiştir; çalışmayı Şerefettin Yaltkaya yürütmüştür. Arapça metinle Fransızca tercümesinin baş tarafına Adıvar ve Corbin tarafından yazılan 33 sayfalık geniş girişte, Molla Lütfi'nin hayat öyküsüne, risalenin kapsamına, probleminin tanıtılmasına, oluşturduğu geleneğe ve bazı yanlışlara ilişkin bilgiler verilmiştir.
Eserleri
Araştırma-İnceleme
Osmanlı Türklerinde İlim (1943)
Tarih Boyunca İlim ve Din (1944)
Eleştiri-Makale
Bilgi Cumhuriyet Haberleri (1945) Dur Düşün (1950)
Hakikat Peşinde Emeklemeler (1954)
Çeviri
Bertrand Russel’den Felsefe Meseleleri (1935)
