Humeynî
24.09.1902 – 03.06.1989 01 Ocak 1970
İran İslâm Cumhuriyeti'nin lideri ve kurucusu olan Humeynî, 24 Eylül 1902'de Humeyn şehrinde doğdu. Asıl adı Ruhullah soyadı Mustafavî’dir. Beş aylıkken babası yerel bir toprak ağası tarafından öldürtüldü.
1920’de İslami ilimler üzerine eğitim almak için gittiği Arak şehrinde Şeyh Abdülkerim Hairi’nin öğrencisi oldu. 1922’de Kum kentine yerleşti. 1930’da Humeyni adını aldı.
Humeyni, İslami ilimlerle ilgili eserlerinin yanı sıra ülkenin şahı Muhammed Rıza Şah Pehlevi’ye karşı açıkça tutum alması, Batı nüfuzuna karşı çıkması ve devletin İslami esaslarla yönetilmesi konusundaki tavırlarıyla da tanındı. 1950’lerde ayetullah, 1960’ların başlarında da büyük ayetullah unvanını alarak Şiî ilim sistematiğinin en üst seviyesine çıkmış oldu.
Humeyni, 1962-63’te İran şahının toprak reformu programı çerçevesinde bazı dini vakıfların mülklerine el konulmasına muhalefet ettiği için tutuklandı. Humeyni bir yıl tutuklu kaldıktan sonra 4 Kasım 1964’te Türkiye’ye sürgün edildi.
Ankara’ya getirilen Humeyni orada kısa süre kaldıktan sonra, Bursa’ya götürüldü. Burada bir yıl kaldıktan sonra Irak’a gönderildi. Irak’taki sürgün günlerinde 14 yıl boyunca talebe yetiştirdi ve ilimle meşgul oldu.
6 Ekim 1978’de Şahın baskısıyla, Irak lideri Saddam Hüseyin Irak’ı terk etmesini isteyince, Fransa’ya gitti ve Paris’in bir banliyösü olan Neauphle-le-Chateau’ya yerleşti. Fransa’da Şah rejimi aleyhinde faaliyetlerde bulundu. Mesajlarını ilettiği teyp bantları İran’da gitgide genişleyen bir kitleye ulaştı. 1978 sonlarında başlayan halk gösterilerinin, grevlerin ve halk arasındaki memnuniyetsizliğin bütün ülkeye yayılması karşısında Şah Muhammed Rıza Pehlevi 16 Ocak 1979’da İran’ı terk etmek zorunda kaldı.
Humeyni, 1 Şubat 1979’da İran’a döndü ve görkemli bir şekilde karşılandı. Dört gün sonra ülkeye hükümet atadıktan sonra Kum şehrine yerleşti. Böylece İran’da şah yıkılmış ve yerine İslam cumhuriyeti kurulmuş oldu. Yeni devlet dış politikada tamamen batı karşıtı bir tavır aldı ve hem ABD’ye, hem de Sovyetler Birliği’ne karşı uzlaşmaz bir tutum takındı.
Ayetullah Humeyni, Khadijeh Saqafi ile evlidir ve beş çocuk babasıdır.
Ayetullah Humeyni, 3 Haziran 1989, İran Tahran’da vefat etti.
